Къарыусузланы жакъчысы

Бир тюрлю ышыкъ этерча, агъач, тау болмагъаны себепли, тюз, къыр жерни къышы бир да болмагъанча сууукъ, къар, боранлы болады. Кёбюсюне къар жаууп, боран этген заманда, жашагъан юйлени эшиклерин курт басып, тышына чыгъар онг болмагъан заманда, тангны буруну жарыгъынчы тёшегинден туруп, ишге барырны аллында кеслеринден сора да, онглары болмагъан бир къауум къарыусуз къоншуларыны арбазларын ариулап, дагъыда ишге кеч къалмай баргъан кюнлери аз болмагъанды, деп хапарлагъаны эсимдеди эллибиз Беппайланы Суфиянны (жаннетли болсун). Ол мени атамы юсюнден айтыргъа ёч болуучу эди. Дагъыда аны быллай бир хапары:

- Степнякда тюгел жыл жашагъынчы, бир жол алтын къазыучуланы байрамы болуп, саулай эл байрамгъа клуб аллына жыйыладыла. Энди аллай жерде тепсеген-жырлагъандан сора да, кюч сынагъан, жыгъышхан адет болмай къалмагъаны кимге да баямды. Жыйылыуну орталыгъына бир доммай алауган чыгъып, кеси бла жыгъышыр адам тапмай, ары-бери жюрюп, кесине тенгширек кёрсе, къатына жууукълашып, жыгъышыргъа чакъырады. Бир да базынып киши чыкъмайды. Энди анга тенгши киши чыкъмайды да чыкъмайды деген оюм бла орталыкъдан кетерге хазырлана тургъанлай, Аслан гёжефни къатына келип сюеледи. Асланны тёгерегине бир-эки кере айланып, безиреген этген сунуп, гёжеф кетер къайгъы этеди. Аслан, жыйылыуну ортарагъына да чыгъып:

– Жыгъышыр умутунг бар эсе, заманымы тас этдирмей, бери жууукълаш, – дейди.

Ол Алауган харх этип кюлюп, кюлюмсюреп, Асланны инбашына къолун салады. Ол-олму эди, Аслан айтылгъан гёжефни къолун инбашындан бир жанына тюртюп, эки къолу бла къолтукъ тюплеринден ёрге кётюрюп, башха жугъун къатышдырмай, кёзню ачып жумгъунчу, тюз сыртындан салады.

Къууанч жыйылыуда адамла алгъа хуна оюлгъанча гюрюлдеп, ызы бла къарс къагъып, кёбюсю таулула тогъуз-он адам къол аязлары бла Асланы жерден ёрге атып, сакъ тутуп къучакъларына къысып къучакълайдыла. Андан сора гёжеф къарыу къайда болгъанын ангылагъан болур эди, экинчи жыгъышыргъа базынмайды. Алай аны бла кёлюн басып, тохтап къалмай, тюгел байрамдан адамла чачылгъынчы бетден-бетге энчи тюбешип:

– Жыгъышып хорлагъанынга сёз жокъду. Алай жигит эсенг, бюгюн элни къыйырында алтын ариулагъандан къалгъан биринчи зыгъыр тёбени къатына келсенг, кимни ким болгъанынын мен санга алайда кёргюзтюрме, – дейди.

Аслан, бир тюрлю къызып ачыуланнган этмей:

– Ары баргъан иш тюйюлдю. Андан сора тарыгъа ары-бери бармазгъа бир-эки шагъатны къатында сёз бере эсенг, мен сени ол тилегинги толтурургъа сёз береме, – деп, алайда аны бла сёз тауусадыла.

Аслан айтханча, ючеуленни шагъат этип, орталарында жюрюген сёзню ачыкълап, ол кюн окъуна юзмез тёбени шимал жанында тюбешедиле. Бир тюрлю арагъа туруп чырмау болурча, экисинден сора жан-жаныуар болмай, тюз алайгъа жетгенлей, тюйюш башланады. Бир беш минутча бирни экиси да бири бирни, жумдурукъ жетип, ачытханын артыкъ бек сезерча болмай, ары-бери силкиндиредиле. Былай бирге сюелселе, Асланны бийиклиги муну инбашына да не хазна жетсин, ауурлугъу уа Асланча эки болгъанына сёз да жокъ. Ол, къолларыны узунлугъун хайырланып, Асланны кенгде тутуп урургъа кюрешеди. Аслан, муну бу хыйлаларын ангылап, таймай жууукълаша келип, бир да болмагъанча тап тюшюп, жумдуругъу бла, битеу кючю бла, уралгъаныча, сакъал тюбюнден урады.

Гёжеф, жютю чалгъы жетген чёп башча, къалтырап, аууп, андан сора ёрге турмайды. Алгъа Асланны кёлюне: «Я раббий, ёлтюрюпмю къойдум?!» – деген къоркъуу кирип, адетде болгъаныча, терлей башлайды. Сора бир кесекден, кесине мадар излей башлагъанын эслеп, кеси кесине келеди. Муну жан къоркъууу болмагъандан сора, бир кесек тизгинин жыйып, ызына къайтады.

Эрттенликде ишге барса, эки милиционер, таматагъа жолугъургъа да къоймай, ол-бу деп хапар айта турмай, тюзюнлей милицаны бёлюмюне элтип барадыла.

Жолда бара-бара этген оюмуна кёре, бу бары да тюненеги жумдурукъ сынауну эсебинден болгъанын ангылайды. Ансы бир тюрлю милицагъа чакъырылырча терслиги болмагъанына шагъат излерге керек болмагъанына бир тюрлю дау жокъду. Тюз милицаны алтурагъына киргенлей, эки кёз орамындан къалгъаны, саулай да баш токъмагъы байланып, шинтикде олтуруп тургъан адамны кёргенлей, сормай танып, этген оюму тюз болгъанына тохташады.

Насыпха, тюйюшген къаршычы бир тюрлю ётюрюк дау къошмай, саулай да болумну тюз болгъаныча къагъытха ангылатыулу жазып, столгъа салып тургъаны себепли, Асландан да кёп зат соруп кюрешмей, ангылатыу къагъытны башдан-аякъ окъуп, аны, тюз ол къагъытда жазылгъаныча, керти болгъанына къол салдырып, башына эркин этедиле.

Артда жюрюген хапаргъа кёре, бу берген сёзюне кертичи болгъанды. Тюйюлгенине бир тюрлю тарыгъыу къагъыт жазып, милициягъа бармагъанды. Жангыз да тюп жаякъ сюеги сыннган да, чыкъгъан да этгени себепли, докторгъа бармай онгу болмай, ары баргъанда, милициягъа докторла билдиргендиле. Ол кюнден сора бу ишни юсю бла тынчлыгъын киши бузмай, алай къалады.

Бир-эки айдан артыкъ кесин кёрмегенликге, адамладан жаякъ сюеги алгъыннгы халине келмей къыйналгъанын эшите, бу адамгъа хата этгенине кеси да сокъуранады. Андан сора кеси аллына кишиге артыкълыкъ этип тюймегенликге, Степнякда Асланны танымагъан бла аны хапарын эшитмеген хазна адам къалмай, сыйы да не жаны бла да ёрге болады. Жетген жашланы кёбюсю Асланны тёгерегине жыйылып, андан сора миллетге артыкълыкъ этген бара-бара азая башлайды.

Не заманда да кёпчюлюкге тап оноу этген адам болуп, кесине тынгылатханды, аны айтханын этселе, не тюрлю жетишимлеге да жетерлерине бир сёз жокъду. Бир жол бир къауум адам бир болуп, Уяналаны Къурманны тюйгенлерин эшитеди Аслан. Бир жаны бла, къолунгу жюрегинге салып айтсанг, Къурманнга къаршы сюелгенле кёп болгъандыла ансы, бир экеуленнге-ючеуленнге уа ол кеси окъуна хазна хорлатха эди. Аны бла тынчайып къалмай, ол къажау сюелгенлеге кеси энчи-энчи тюбешгенлени къол топча ойнатып, дерт жетдире башлайды. Ол алай болгъанына къарамай, Аслан быланы бары да бирге болгъанларын марап, кереклерин берирге эртте-кечден малкъар жашланы бир къауумун хазырлайды.