Сабийни кёлюнде тюрлениулеге адам да эс бурмагъаны хатагъа келтиреди

Россейни терроризмге къажау комитетини бла Федерал оператив штабны бирге жыйылыуларындан биринде белгили этилгенича,   къыралны бир-бир субъектлеринде билим бериу учреждениялада терактла тохтатылгъандыла, ол санда Москвада, Кърымда, Ингушетияда, Ставрополь крайда, Тверь областьда.    

Бахсанны школун сакълагъандыла

КъМР-де 16-жыллыкъ жаш адам школладан бирине къолуна сауут алып чабыуул этерге умут этгенини юсюнден да белгили этилген эди ол кезиуде.  Право низамны сакълаучула жашны ачыкълагъандыла эмда тутхандыла. Алай бла кюч структураланы къуллукъчулары бу ишни юсюнден алгъандан билип, сабийлени, устазланы жашауларын, саулукъларын сакълагъандыла, аталаны,  аналаны жюреклерин бушуудан къутхаргъандыла.

Жаш адамны компьютерин, телефонун тинтген кезиуде, ол чачдырыучу затланы   хазырларгъа юйретген видеороликле,  школну тийресинде эм ичинде видеокамерала къалай орнатылгъанларыны юслеринден шартланы тапхандыла. Ол школгъа чабыуул этерге сюйгенин  право низамны сакълаучула башха регионда быллай ишни тинтген кезиуде ачыкълагъандыла.   

Неден башланнганды

Жарсыугъа, арт  жыллада школлада, вузлагъа, СУЗ-лагъа чабыууллукъла терк-терк этиледиле. Аланы уа асламында ол билим бериу учрежденияны тауусхан неда анда окъуй тургъан жаш адамла этедиле. Нек? Аланы адамланы кёрюп болмагъанларыны, тенглерин ёлтюрюуню артыкъ уллу къыйынлыкъгъа, хатагъа санамагъанларыны сылтаулары недеди?

 Тарыхха къарагъанда, школлагъа, колледжлеге чабыуулла асламында Америкада этилгендиле. Аладан эм уллу эм къайгъылы иш 1999 жылда 20 апрельде Колорадо штатда болгъанды. «Колумбайн» школну эки окъуучусу тенглерине къолларында сауутлары бла чапхандыла. Ол кюн 12 школчу бла 1 устаз ёлгендиле. Ызы бла мурдарла кеслерин ёлтюргендиле.

Тинтиулени бардыргъан кезиуде аманлыкъчыла андан да кёп адамны жояргъа хазырланнганлары ачыкъланнган эди. Ала жарашдыргъан чачдырыучу зат атылмай,  аманлыкъчыла муратларын ахырына жетдиралмагъандыла.

  Жашла чабыуулгъа жыл бла жарымны хазырланнгандыла, видеола алдыргъандыла, муратларын ангылатхандыла. Ала адамланы кёрюп болмагъанларын букъдурмагъандыла, бютюнда биргелерине окъугъанланы.

 Ызларындан баргъанла табылгъандыла

 Андан бери школлагъа, колледжлеге чабыуулла АБШ-да, башха къыраллада да болгъандыла. Ол санда Россейде да. Сёзге, 2018 жылда Керчьде политехника колледжни студенти Владислав Ростляков биргесине окъугъан 19 адамны ёлтюргенди. Аны бу аманлыкъгъа «Колумбайн» школда болгъан атышыу кёллендиргени ачыкъланнган эди.

  Къазанны 175-чи номерли гимназиясыны алгъыннгы окъуучусу  19-жыллыкъ Ильназ Галявиев ушкокдан атышыу ачханы кёплени къоркъутханды. Ол 9 адамны ёлтюргенди – 7 окъуучуну бла 2 устазны. 23 сабий жаралы болгъандыла. Жашны телеканалла бири къалмай кёргюзтгендиле. Галявиев   бу аманлыкъны адамланы кёрюп болмагъаны ючюн этгенин букъдурмагъанды. Следовательле тохташдыргъанларыча, Галявиев «…аманлыкъчы жаш тёлю субкультураны келечилерини этгенлерине ушаргъа кюрешгенди», аланы юслеринден а ол Интернетден билгенди.

НАК-ны жыйылыуунда къыралда билим бериу учреждениялагъа чабыуулланы хазырлаугъа «колумбайн» къымылдау къатышханы айтылгъан эди. Ол жамауат тынчлыкъгъа салгъан къоркъуу эсге алынып, Россейни Баш сюдю аны къыралда ишлерине чек салыннган террорист къауумланы тизгинине кийиргенди. 

Къыралда ишлеген законлагъа тийишлиликде, террорист къауумлагъа къатышханны эркинлиги 5-10 жылгъа сыйырылыргъа боллукъду, аллай организацияны къурагъанны уа – 15-20 жылгъа.  Биз юлгюге келтирген мурдарлыкъланы этгенле бу организациягъа киргендиле демейбиз. Болсада Ростляковну, Галявиевни  америкалы школда болгъан атышыу кёллендиргенди. Аланы, бизни жерлешибизни да  адамланы кёрюп болмагъанлары, башханы ачытханларын, жашауун юзгенлерин, юйюрюне бушуу келтиргенлерин билип, ангылап этгенлери бирикдиреди.

Керексиз ачыкълыкъ

Бюгюнлюкде бизни жашауубуз ачыкъды: хар атламыбызны, сагъышыбызны, солууубузну да интернетде, социальный сетьледе басмалайбыз. Къыралланы араларында чекле жокъну орунуна жетгендиле, сюйсек Америкада, сюйсек Къытайда нёгерле табып, ала бла ушакъла бардыраллыкъбыз.

Алай быллай ачыкълыкъ, информацияны кёплюгю бла бирге адам жангызлыкъны теренден-терен сезеди, бютюнда  жаш къауум. Ата, ана сау кюнню ишдедиле, арып келсе, солургъа, социальный сетьледе жангылыкъланы окъургъа излейдиле. Сабийи бла ушакъла бардырыргъа, аны кёлюндегин билирге заманлары жокъду.

Аманлыкъчыланы, терроризмни ниетлерин жайгъанланы, ёлтюрюулеге чакъыргъанланы уа барды заманлары. Ала хазырдыла  жаш адамны ангыларгъа, жарсыуларына тынгыларгъа, болушургъа, кёрюп болмаулукъну андан да терен  сингдирирге, чабыуулгъа хазырларгъа да.

Теракт –  бушууду. Аны сабий, студент этсе уа, бютюнда уллу къыйынлыкъды.   Everytown америкалы организацияны келечилери бардыргъан тинтиулеге кёре, чабыуулланы 77 процентинде ол хазырлагъаныны юсюнден бек аздан бир адам окъуна билгенди.  Башхача айтханда, ёлтюрюулени тохтатыргъа онг болгъанды, алай сабийни кёлюнде, ичинде бола тургъан тюрлениулеге адам да эс бурмагъанды.

 Хау, къыралда законла къатыланнгандыла, терроризмни ариуларгъа, аны ниетлерин жаяргъа кюрешгенле, террорист къауумлагъа болушханла, ол санда алагъа ахча ётдюргенле да, уголовный жууапха тартыладыла. Алай ёсюп келген тёлю ючюн юйюр, тукъум, жамауат саулай жууаплыдыла.

Сабийни тенглерин кёрюп болмаудан,  къолуна сауут алып чабыудан сакъларгъа, мен акъыл этгенден, кёп керекмейди. Таматала ёсюп келген тёлюню излемлерине, сагъышларына заманында эс бурсала, ата-анала  баласына сёз бла, сюймеклик бла болушсала, устаз окъуучуну къайгъыларын ангылагъанын билдирсе, болушургъа къолдан келгенни этсе, быллай ачы хапарла да азайыр эселе уа?