Бюгюннгю ушакъ нёгерим жашауун искусство бла байламлы этгени сейир тюйюлдю, нек дегенде аны атасы бла анасы маданиятха къуллукъ этген адамладыла. Атасы белгили жырчы Мусукаланы Руслан, анасы уа «Балкария» ансамбльде тепсегенди, Жаболаны Анжела. Экиси да миллет маданиятыбызны айнытыугъа уллу къыйын салгъанладыла.
– Джамиля, сени искусствону сайлагъанынга дагъыда кимле себеплик этгендиле?
– Юйде не заманда да макъамла, жырла эшитилгенлей тургъандыла. Ол себепден окъургъа мени маданият жанына бергендиле. Анамы жанындан аммам а жыя къобузну согъарымы дурус кёргенди. Ол аны бек жаратып, манга да сабийлигимден бери Вивальдини, Паганинини эм башха классиклени музыкаларын салгъанлай тургъанды. Мени алты жылымда музыка школгъа элтгенлеринден бери скрипканы къолумдан тюшюрмей жашайма.
Темиркъанланы Юрийни атын жюрютген биринчи музыка мектепни бошагъанымдан сора, билимими маданият-искусство колледжде ёсдюргенме. Аны да тауусханлай а, Искусстволаны Шимал-Кавказ къырал институтуна (СКГИИ) окъургъа киргенме, шёндю да анда бийик билим ала турама, бакалавриатны 4-чю курсундама, ызы бла магистратурагъа кирир муратлыма. Къайда окъугъан эсем да, скрипкагъа кертичилей къалгъанма
– Окъууну бошагъандан сора не этергеди муратынг?
– Мени оюмума кёре, маданиятха къуллукъ этген адам жашауну хар бёлюмюнде да жерин табаргъа боллукъду. Мени юсюмден айтханда уа, школда, институтда, башха бийик билим берген юйледе скрипкадан устаз болуп ишлеяллыкъма, оркестрде согъаллыкъма. Арт кезиуде уа бу жыя къобузгъа жаш тёлю уллу эс бурады. Байрамлагъа терк-терк чакъыргъан заманла да боладыла.
– Тин жаны бла айныргъа жыя къобуз, хау, ахшыды, алай файдасы азды деп, бир башха затха уа эс бурамыса?
– Сайлауума сокъураннган такъыйкъала да чыкъгъандыла. Музыкантлагъа артыкъ уллу эс бурулмагъан заманлада юрист болургъа неда медицина жаны бла ишлерге умут да этген эдим. Алай жюрегим музыкагъа тартып, къалай-алай болса да, сюйген ишими къоймагъанма.
– Илхамны неде табаса, ол болмагъан кезиуледе сахнагъа чыгъаргъа тюшсе уа не этесе?
– Учунуулукъ бла сахнагъа чыгъаргъа кюч ичимден келеди. Къарыуум болмаса, адамла аллына чыгъарымы ангылап, кесими къолгъа жыйып, алай согъама. Устазым Жилоч Светлана Михайловна КъМР-ни сыйлы артисткасыды. Итиниулюкню, къарыуну да анга къарап табама. Школдан бери скрипкада согъаргъа ол юйретгенди, шёндю да аны къолунда кюрешеме. Ангыламагъан затым болса, андан болушлукъ, айхай да, табама. Аны ючюн мен анга бек ыразыма. Андан башха да, битеу дуниягъа белгили артистлеге тынгылап, алай илхам алама. Атам, анам да не заманда да болушургъа, кёлюмю кётюрюрге кюрешедиле. Атам сахнагъа бирге чыгъайыкъ деп, кёп кере айтханды. Алай анга жетишалмай турабыз. Бирге бир проект этер муратыбыз а барды.
– Халкъда быллай оюм жюрюйдю: жыя къобузну сокъгъанланы жюреклери ауруйду, аны макъамлары асыры мудахдан, кёлюнге бир бек жетгенлери ючюн.
– Аны юсюнден мен да эшитгенме, алай тюздю деб а, айталмайма. Ол макъам бла байламлы тюйюлдю. Къобузну таягъын ёрге тартханда, хауаны жутаса, энишге тартханда уа – солуйса. Алай бла солууунг бузулады, ол а жюрекге хаталыды.
Андан сора да, инструментни боюнуна салып тургъаны ючюн, адамны ол тийген жерлеринде жара болады, деп да айтадыла. Ол а кертиди. Жыя къобузну сокъгъанланы бир къоллары бирсинден къысхады неда къулакъларындан бири аманыракъ эшитеди дегенча чам хапарла да жюрюйдюле.
– Къайсы белгили скрипачха ушарыкъ эдинг?
– Леонид Коганнга. Ол Совет Союзну сыйлы артисти болгъанды.
Жыя къобуз жаланда классикада угъай, макъамны башха тюрлюлеринде да тийишли кёрюнеди. Сёз ючюн, бир кезиуде фанк чыгъармачылыкъ къауумда сокъгъанма. Андан сора да, ол миллет жырланы макъамларына да келишеди.
– Къайсы миллет жырчыла бла бирге чыкъгъанса сахнагъа?
– Къобузчула Башийланы Фатима, Эдуард Жигунов бла. Бир жанындан, бирге артыкъ келишмеген инструментлени бирге сокъдургъан артыкъ тюз болмаз деп кёрюнеди. Аны сынаргъа сюйюп, эки къобузну да бирге сокъдургъанбыз да, аламат ариу макъам чыкъгъанды, къараучуланы да жюреклерине жетгенди.
Жырчыладан а Азамат Цавкилов бла ишлегенме. Аны бла бирге хазырлагъан композицияларыбызгъа къараучула бек бюсюрегендиле.
– Кесинг а музыка жазамыса?
– Кюрешеме, алай ахырына жетдиралмайма. Хар заманда да бир сылтау табып, бюсюремей, къоюп къояма. Сейирлик этерге сюеме. Ким биледи, талай замандан бюсюрерча макъам къурашдырыр эсем а!
– Кёпле айтханларыча, спорт адамны низамгъа юйретеди, музыка уа?
– Инсанны ич дуниясын байыкъландырады. Искусство бла байламлыкълары болгъан адамла башхаракъдыла, ич дуниялары сейирди, кёп жаны бла айныйдыла. Бу оюмну тюзлюгюн ала бла ушакъ этип башлагъанынглай ангылайса.
– Сени бла шуёхлукъ жюрютюрча адамны къаллай хунери болургъа керекди?
– Аны юсюнден сагъышланнганма. Билемисиз, кесим сайлап да угъай, алай битеу тенглерим чыгъармачылыкъ бла кюрешген адамладыла. Мени оюмума кёре, маданиятны адамы бла манга тенгликни жюрютюрге тынчды. Аланы хар бири да бир жангы затха юйретмей къоймайды.
– Назмула жазгъан хапарынгы эшитгенме.
– Хау, бирде жазама, гитче жыйымдыгъым да барды. Жашауда чыкъгъан жарсыу неда акъылыма кирген бир болумда, ичимдегин къагъытха «тёкген» женгил болады.
– Сахнагъа чыкъгъан заманынгда не затны юсюнден сагъыш этесе?
– Атам: «Сахнагъа чыгъарны аллында жюрегинг къайгъы этмей эсе, артист тюйюлсе», - дейди. Кертиси бла да алайды. Биринчи кезиуледе жарсымай болмайса. Алай устазларым сахнагъа чыгъыу ол сени ишингди деп юйретгендиле. Согъуп башлагъанынгдан сора, сагъыш эталмай къалама. Акъылымда жаланда ишими иги этергеди. Аны да бош алай угъай, къараучуларымы къууандырып, аланы ыразылыкъларын табып, сахнадан алай кетерча.
