Аны жашау жоругъу – башхалагъа хайыр келтириу, игилик этиу эди

«Адамгъа бек уллу къууанч – башхалагъа керекли болгъанынгы сезиуюдю»,- дегенди белгили орус жазыучу Максим Горький. Ма аллай ниет бла жашагъанды  Макытланы Бияканы жашы Камал да. Жыл саны  токъсандан атлагъанында да, ол тирилигин тас этмеген эди.

Аны сабийлиги болмагъанды, гитчелей окъуна эл ишни  къыйынлыгъын сынар ючюн къалмагъанды: сегиз жылындан башлап атасы бла къошда  маллагъа къарагъанды, уллу эр кишиле бла бирге чалгъы чалгъанды, дырын жыйгъанды. Алайсыз жарарыкъ  тюйюл эди. Юйюрлери бек уллу болгъанды. Он сабий. Андан алгъа туугъанла – къызла, ол а  - жашланы  бек  таматалары.

Уллу Ата журт уруш башланнганда, бютюнда къаты кюреширге тюшгенди. Абадан жашларын, эр кишилени фронтха алып кетгендиле. Бир кесекден а кёчгюнчюлюк азабын да сынадыла.

Макытлары Къазахстанны Кокчетав областыны Степняк элине тюшгендиле. Алыкъа сюеги иги къатмагъан жаш ишлерге шахтагъа барады. Алтын къазгъанды. Тирилиги, низамлыгъы ючюн да Камалны кёп кере саугъалагъандыла.

Бир кесекден  Къумукъланы Ачейни къызы Ариубат бла бир къош да къурайды. Алагъа тёрт сабий да тууады. Шахтада ишлегенинде силикоздан ауруйду да, андан кетерге  тюшюп, гюрбежичи болады, къолу чемерден, агъачдан абериле этерге да юйренеди.

Къазахстандан къайтханларында уа, ала Чегемге угъай, Бабугентге барып, анда орналадыла.Чегемде да юй тюп, бахчагъа жер  да берген эдиле, алай къарындашы  бабугентчилени  асыры махтагъандан  ол элде  къалыргъа сюйгендиле. Жашагъан жылларында  Камал бир кере да сокъуранмагъан эди, алайда тохтагъанына. Бек иги къоншулары болгъандыла. Ала бла  ол къарындашлача жашагъанды. Ала ол заманда Бабугентде  алагъа  къонакълагъача угъай,  керти къарындашларынача тюбегендиле. Бюгюн-бюгече да ол тийреде аллай  хал сакъланады.

Ишден арый-тала билмеген киши  Бабугентде агъач мюлкде, ызы бла уа къурулушда жигер уруннганды. Къашхатауда, Бабугентде да салыннган эки къатлы юйлени хар биринде да Камалны, хуна къалаучунуча, уллу къыйыны барды. Ол къолдан не затха да  уста болгъанды. Аны алагъа жашау тюзетгенди.

Солуугъа чыкъгъанындан сора да юйде олтуруп къалмагъанды. Ёсюп келген жаш тёлюге аслам эс бёлюп тургъанды. Бир амал болуп, мектепге барып, анда окъугъанла бла тюбешип, халкъны тарыхындан, жашауундан хапар айтханды. «Эринчекле  болмагъыз, сёз бердигиз эсегиз, аны толтурургъа кюрешигиз. Ма ол шартла неден да багъалыдыла, магъаналыдыла. Башхалагъа хайырынгы кёргюзтсенг, игилик этсенг, жюрегинг  къууанып жашайса»,- деген  насийхат  сёзлерин кёп  окъуучула эшитгендиле, биледиле, ол жорукълагъа да кертичи боладыла.

Камал керти окъуна ма аллай огъурлу , башхалагъа жан аурута билген, игилик этерге ашыкъгъан адам болгъанды. Анга шагъатха жаланда бир юлгю келтирсем да тамам сунама. Аны бла къоншуда Жабелладан бир тиширыу болгъанды.  Аны жашы ёлюп, ызы бла  келини да ауушуп, аладан юч сабий къалады.

Эки къагъанакъ къызчыкъны  олсагъат ёксюзле тургъан юйге аладыла. Жашчыкъны уа анасына къоядыла. Макытланы юйлеринде аш этилип, бек биринчи ма ол уллайгъан тиширыугъа бла аны туудугъуна юлюш чыгъармай къоймагъандыла.

Къыйынлыкъ жангыз кеси келмейди дегенлей, бир кесекден ол ынна  да ауушады. Ол заманда Макытлары ёксюз  жашчыкъны кеслерине аладыла. Ол мектепни бошап, аскерге къуллукъ этерге барыр заманы жетгенде уа, Камал аны уллу къурманлыкъ этип ашырады.

Жаш аскерден къайтыргъа уа жетмеген, жазмагъан жери къалмай, анга фатар берилирча этеди. Юйдегили болгъанында да, аны тоюн кеси къурагъанды. Жаш ахыр кюнюне дери да Камалны жокълар ючюн къалмагъанды, аны эки баласы уа ол ауушхунчу, акъсакъалгъа келселе, «аппабыз» деп къубултуп тургъандыла.

Камалны къадар артыкъ эркелетмегенди, аны къой, бирде бек къаты да тюйгенди. Аны тёрт баласындан экиси гитчелей ауушхандыла. Юй бийчеси, къыйын  ауруп, дуниясын алышханды. Эллилери, жууукълары да анга сейир окъуна этип тургъандыла: «Къайдан  ала болур ол быллай бир кюч- къарыу»,-деп. Анга жууап  тапхан а къыйын тюйюл эди.

Аны кючю- аны эслилигинде, сабырлыгъында, тёзюмлюлюгюнде, башхалагъа жан аурута билгенинде эди. Андан сора да, аны эки къызы, туудукълары, аладан туугъанла да ол жашаудан тюнгюлюрча бир сагъатха да  этмегендиле. Ала аны бетин жерге бир кюн да къаратмагъандыла. Ол ала бла  ахыр кюнюне дери да ёхтемленнгенлей тургъанды. Ма аллай огъурлу, кимге да болушлугъун жетдирирге сюйген, ауур акъыллы адам эди Макытланы Камал.