Сейирлик эсгертмеле

Жер башында къайсы шахарны алып къарасанг да, алада эсгертмеле кёрмей къоймазса. Алгъаракъда бизни къыралда аланы Халкъ картасын жарашдыргъандыла. Анда эм азындан 53 минг скульптура, стела, башха затла да бардыла. Асламысы Уллу Ата журт урушха жораланадыла. Белгили адамлагъа: алимлеге, назмучулагъа, къырал оноучулагъа, аскерчилеге аталгъанланы саны да аз тюйюлдю. Алай бир-бир жерледе уа адамны кёзю илинирча аллай сейирлик эсгертмеле кёрюрге да боллукъду.

Къутхарыучу жубуран

Буруннгу жыл сентябрь айда Ростов областьда Заветное элде - жубураннга аталгъан эсгертмени къууанчлы халда ачхандыла. Ол жерни краеведение музейини келечилери ангылатханларына кёре, озгъан ёмюрню жыйырманчы жылларында - халкъ ачлыкъдан къыйналгъан кезиуде жубуранла къыстырыкъ этген мирзеуню хайырындан ачдан ёлмей къалгъанланы саны мингле бла тергеледи.

Кедр чертлеуюк

Кузбассда Тайга шахарда бардырылгъан «Тайганы кедрлери» деген фестивальны  кезиуюнде кедр чертлеуюкге атап эсгертме орнатхандыла. Аны къурагъанла дайым жашил тургъан кедр терек жашау кючню белгисиди, деп ангылатхандыла этген оноуларын.

Эсге сала айтсакъ, бизни къыралда кедр чертлеуюкге аталгъан биринчи эсгертме бу тюйюлдю. Ары дери, 2017 жылда, анга ушашлы затны Иркутск областьда Нижнеудинск шахарны ортасында орнатхандыла. Айтханларыча, ол юйюрню, аналыкъны сакълауну  белгиси боллукъ эди. Алай жарсыугъа эсгертме кёп турмагъанды: эки кюн озгъандан сора аманлыкъчыла аны ууатхандыла.

Жолоучулукъда айланнган макъа

Низамгъа сыйынмагъанланы хатасы жер башында эм гитче эсгертмеге да жетгенди. Биз мында Томск шахарда орнатылгъан жолоучулукъда айланнган макъаны юсюнден айтабыз. Жезден этилген скульптураны бийиклиги жаланда 44 миллиметр эди. Аны скульптор Олег Кислицкий жарашдыргъанды. Этген ишин ол Томскдан чыкъгъан жолоучуланы жетишимлерин белгилерге сюйгени бла ангылатхан эди.

Алай айтханыбызча, эсгертме жеринде кёп турмагъанды. Талай замандан кимле эселе да аны постаментден къобаргъандыла. Аманлыкъчыладан сакъларча,  макъаны жангыдан орнатып, адамны къолу жетмезча мияла орун бла жапхандыла.

Балтиялы шпротла

Консерва банканы ичинден чартлап чыгъа тургъан шпрот чабакъланы суратлагъан эсгертмени 2008 жылда Калининград областьда Мамоново шахарда орнатхандыла. Аны башчысыны оюмуна кёре, жез шпротла бу шахарда чыгъарылгъан чабакъ продукцияны качествосу бийик болгъанын кёргюзтюрге керек эдиле. Андан сора да туризм жаны бла да себеплик этерге.

Мэр айтханнга кёре, бийиклиги эки метрге жетген эсгертме «шпротланы ара шахары» Латвия угъай, Россей болгъанын туура этерикди.

Насып

Томскдан усталаны оюмларына кёре, насып дегенни сыфаты «Жил-был пёс» суратлау фильмден бёрюча аллайды. Жез бёрюню шахарда 2005 жылда орнатхандыла.

Скульптура сёлеше окъуна биледи: мультфильмден къысха сёзле айтады, ол санда барыбыз да сюйген «Бусагъат жырлайма» дегенни да.

Аманлыкъчыланы къоллары бу объектге да жетгенди: кюнлени биринде аны кимле эселе да урлап кетгендиле. Алай ызы бла аны жангысын ишлеп, жерине орнатхандыла. Къатында уа видеокамера орнатхандыла.