Ата журт урушну ордени

Уллу Хорламны 75-жыллыгъына

Ата журт урушну ордени бла рядовойладан башлап генераллагъа дери  аскер операцияланы жетишимли болууларына себеплик этген,батырлыкъ да болдургъан аскерчиле саугъаланнгандыла.  Ол орден узакъгъа созулмай берилгенледен эди. Аны бла саугъалауну юсюнден буйрукъну корпусланы командирлери окъуна чыгъарып къойгъандыла,алагъа  аллай оноуну кёп кезиуледе уруш къаты баргъан жерледе этерге тюшгенди.

1-чи даражалы орден 32 граммдан артыкъ тарта эди. 583-чю пробалы алтындан (9 грамм чакълы бирден) кюмюш къошулуп (17 грамм) алай хазырланнганды.  2-чи даражалысыны ауурлугъу уа  28 грамм эди. Кюмюшден (24 граммдан аслам) алтын къошулуп (0,325 грамм) ишленнгенди. Ортасындагъы оракъ бла салта орденни эки даражасында да алтындан этилиннгендиле.

Аны автору Сергей Дмитриевди («За отвагу» эм «За боевые заслуги» майдалла да аны юлгюсю бла ишленнгендиле).  Формасын бла белгилерин  Александр Кузнецов жарашдыргъанды. Конкурс болмагъанды, нек дегенде ол жумушну мычымай тамамларгъа керек эди,художникледен а кёплери эвакуациягъа кетгендиле.

 Ата журт урушну орденини биринчи кавалери 1942 жылда 2-чи июньда артиллерист капитан Иван Криклий болгъанды. Майда аны дивизиону Харьков тийреледе баргъан къаты сермешлени кезиуюнде алгъа уруп келген 200 немисли танкны тохтатханды,аладан 32-син да гунч этип. Беш танкны уа Криклий кеси аллына чачдыргъанды.

Бу саугъа  аскер операцияладан бирине къатышханланы барысына да берилген кезиуле да бардыла. Биринчи болуп анга суу тюбюнде жюзген «К-21» къайыкъны экипажы тийишли болгъанды.  1942 жылда 5-чи июльда ол Баренцево тенгизде душманны «Тирпиц» деген бек уллу кемесин батдыргъанды.

 Орден бла дагъыда аскер бёлюмле, предприятияла эмда газетле окъуна саугъаланнгандыла. «Комсомольская правда» да ол сыйгъа тийишли болгъанды. Аны 1945 жылда 26-чы майда «совет жаш тёлюню социалист Ата журтха сюймекликни, анга кертичи болууну ниетлеринде юйретиуге уллу къыйын салгъаны, жаш адамланы немис-фашист ууучлаучулагъа къажау кюрешге къошулууларына себеплик этгени ючюн» саугъалагъандыла.

 Ата журт урушну ордени бла бир адам бек аздан беш кере саугъаланыргъа боллукъ эди. Лётчик Иван Евграфович Федоров 1-чи даражалы тёрт орденни эмда 2-чи даражалы да бир орденни кавалери болгъанды. Аны къадары сейир эди. Испанияда уруш этгенди. 1942 жылгъа дери тылда сынаучу лётчик болгъанды. Фронтха самолёту бла бирге къачып кетген эди. Урушну ахырына Ленинград фронтну истребительлени авиация дивизияларына полковник чында башчылыкъ этгенди. Анга Совет Союзну Жигити деген ат аталгъанды.

 Бизни таулу жашларыбыздан да бу сыйлы орденни кёпле алгъандыла. Доттуланы Ибрагим аны бла тёрт кере саугъаланнганды. Орденни эки даражасын да алгъанланы араларында уа генералыбыз Деппуланы Хаким, лётчик-истребитель Бёзюланы Мухарбий, капитан Ахшаякъланы Элжорукъа, Севастополь ючюн сермешде чынтты жигитча ёлген Кючмезланы Абдулла, аскер батальонну командири майор Батчаланы Исмайыл, батареяны комиссары Къулбайланы Мухажир, топну мараучусу Геляхланы Исхакъ эм кёп башхала бардыла.

 Аскер корпусну эскадронуну командири болуп тургъан, Рейхстагны къабыргъасында атын жазгъан Чеченланы Шамил, Венгрияны Секешфехервар шахары ючюн сермешледе этген жигитлиги ючюн капитан Къудайланы Хасан, Дондагъы Ростовну бла Одессаны азатлаугъа къатышхан Бийчеккуланы Хажи-Мурат, уруш жолла бла Берлиннге дери жетген Атталаны Хусей, Созайланы Ако, юч кере жаралы болуп Чехословакиягъа дери жетген Батырбийланы Мухутдин эм дагъыда кёпле  1-чи  неда 2-чи даражалы орден бла саугъаланнгандыла.