Быкъы
Алгъын таулула мал, бичен къошлада, эл арбазлада эм биринчи жерге быкъыны орнатхандыла. Аны кёп бутакълы тал, къайын тереклени къабугъун алып, алай этгендиле.
Кесини да бийиклиги 6-7 метр болгъанды. Мал сойсала, быкъыгъа арт бутундан илиндирип, терисин сыдырып алгъандыла. Санлап, этни бутакълагъа чанчхандыла, юсюн марля бла жапхандыла. Этге чибин ётмегенди, аяз уруп, ол ариу къакъ болгъанды. Бир-бирле быкъыны тюбюнде от да этгендиле, этге чибин къонмазгъа себепге санап.
Андан сора да, челеклерин, чалгъыларын, башха затларын такъгъандыла. Не да болсун, быкъыны юсю бош турмагъанды.
Суу агъач
Ат, эшек улоу бла отуннга баргъан сагъатда тёгерек ёсген къайын тереклени кесип, андан суу агъачла этип, тийреде къызлагъа берип тургъандыла. Эки къыйырында челек илинирча кесини ыргъакълары болгъанла бла ала къара сууладан суу ташып, адамгъа, малгъа да ичиргендиле.
Боюнсха
Боюнсха болмагъан юйню, къошну табаллыкъ тюйюл эдинг Къарачайда. Аны да асламысында къайын агъачдан этгендиле, узунлугъу эки метр бола болур эди. Ёгюзлени боюнларындан сыпдырылып тюшмезча, эки жанындан тешикле айырып, алагъа чомачала сугъа эдиле. Аны кесин да иничке къайын агъачдан хазырлай эдиле. Артдаракъ жыллада темир тюрлюлери бла да хайырланнгандыла. Аланы бир-бирлерине къайиш баула бла къысхандыла. Тапсыз тюшюп, ёгюз жыгъылса, бауланы кесгендиле.
Алгъын колхозлада ёгюз къошла болгъандыла. Бичен, отун ташыгъан, сабан сюрген, гапна тартхан да ала эдиле. Элде да ёгюз арбасыз хазна жумуш тындырылмагъанды.
Экижашар эркек таналаны, бичип, жашлай арбагъа юйрете эдиле. Ант этип айтайым, эки жарагъан ёгюз тартхан, сюйреген трактор тарталмай къалгъаны болгъанды.
Къытчас
Къайиш жипни, тюз жыжымны да къыйырына салыннганды ол. Аны да асламысында къайын агъачдан эте эдиле. Бичен, отун ташыгъан заманда, арбаны къысып, жипни бир къыйырын къытчасны тешигине суууруп, кесине чалышдырып къойсанг, тюйюмчек болмай эди.
Чыккыр
Чыккырны эм игиси эмен агъачдан этилгенди. Къач ала къошлада анга тузлукъ, бишлакъ жыйып, къышха хазырлагъандыла. Аны бийиклиги метрден артыгъыракъ болгъанды, тышы бла юч къуршоу салыннганды: тюбюне, ортасына, башына.
Гыбыт
Малчылагъа бек керекли, алай а бюгюн унутулгъан затладан бири - гыбытды. Аны къалай этгенлерини юсюнден да айтайым. Эчкини кесип, къарынын-затын жырмагъанлай, боюнундан союп башлап, ичин, этин да боюн тешиги бла бери алгъандыла.
Сора, чюйресине айландырып, тузлукъ бла, айран бла ариу жуууп, агъач отну тютюнюнде къатдыргъандыла. Ызы бла тюзюне буруп, къыркъсала, аз-аз тюгю кете, териси къымыжа болуп къалгъанды. Боюнун къысхандыла, бир аягъындан айран, суусап къуюлурча этгендиле.
Аламат зат болгъанды: не кеси сынмагъанды, не ичиндеги тёгюлмегенди, эски бола билмей тура бергенди. «Ойра гыбыт, май гыбыт, ичинде уа – бай гыбыт» деп эски жырда аны ючюн айтылгъанды.
Мулжар
Мулжар саламны талай жылны къышлыкъда чалынмай къалгъан хансдан жарашдыргъандыла. Ол, мамукъча, жумушакъ, жылы болгъанды, ол себепден аны эрттегили таулула - ата-бабаларыбыз - чабырларыны ичлерине салгъандыла, уруда картош юшюмезча аны бла жапхандыла, чалгъычыла тёшек орунуна тюплерине жайып жатхандыла.
Эшек
«Эшекни къачан кёргенсиз?» деп мындан алда жазылды газетде. Кертиси бла да, аны да унутула баргъан затлагъа къошарча болгъанды. Алгъын, эллерибизде суу, газ быргъыла тартылмагъан, техника бек аз заманлада, хар юйде эки-юч эшек болуучу эди. Не тюрлю арбаз жумушну да мажаргъандыла аны бла.
Къарыулу, тёзюмлю хайыуан болгъанына киши дау табаллыкъ тюйюлдю, сёз ючюн, юсюне эки фляга сууну салсанг, солумагъанлай 50 километр барлыкъды. Жазыкъ узункъулакъла мал аш бла да кишини къыйнамай, ийнекден, къойдан къалгъан мулхар бла да кечине бере эдиле. «Кеси -харам, къыйыны – халал», деп аллай халиси ючюн да айта болур эдиле анга, эшта.
