Узакъ ёмюр сюрюрге жарарыкъ амалла

Белгилисича, жыл саны келген адамлада тюрлю-тюрлю ауруула къозгъалыргъа ёчдюле. Алай бир-бирлени ол къоркъутмайды. Не сюйсем да, ашарыкъма, ичерикме, энди манга бир зат да боллукъ тюйюлдю, деп суннганла да кёпдюле. Болсада хар пенсиячыны аурургъа къоркъууу башхаладан уллуду. Ол себепден уллайгъанлагъа саулукъларына уллу кёллю болургъа арталлыда жарамайды. Бу материалда биз ара басма органлада басмаланнган билдириуле бла хайырланабыз.

ООН-ну специалистлери оюм этгенден, уллайгъан адамлагъа алтмыш жылдан таматала саналадыла. Къартая барыу да аурургъа къоркъуу уллу болгъаныны сылтауларындан бириди. Алтмыш жылдан сора кимге къаллай аш жарагъанын: бек алгъа уа диета тутаргъа керек болгъанын бла къалгъанын билир ючюн, къартайгъан адамланы бир ненча къауумгъа юлеширге тийишлиди.

РФ-ни Саулукъ сакълау министерствосуну баш диетологуну орунбасары,   профессор Алла Погожева ангылатханына кёре, биринчи къауум жюрек эмда къан тамырла бла байламлы ауруулары болгъанладыла, экинчиси - аш орунларындан бла чегилеринден, ючюнчюсю - дисбактериоздан къыйналгъанла.

Статистикагъа кёре, уллайгъанланы жетмиш беш проценти азыкъны жорукъларына бузукълукъ этеди: бешден бири аны оздурады, алтмыш проценти уа жараусуз ашланы ашайды. Аны уа асламысында эр кишиле этиучюдюле. Ала этсиз, ундан хазырланнган азыкъсыз, татлысыз болалмайдыла. Сют продуктланы, чабакъны, тахта кёгетлени бла жемишлени уа кюсемейдиле.

Бу къауумланы барысына айтырыгъым бирди - кёбюрек жашар ючюн, бек игиси-таза жерледе ёсген ашарыкъланы жетер тенгли бир хайырланыуду. Ала уа тахта кёгетледе бла жемишледе артыкъда кёпдюле. Аны себепли бу ашарыкъ затла кюн сайын да столугъузда турсунла, дейди белгили алим.

Къара шоколад конфетсиз болалмай эсегиз а, аланы къатхан кёгетле бла алышындырыгъыз. Бир кюннге 50 граммы да тамамлыкъ этеди. Мардадан семизле, диабетден ауругъанла да татлы болмагъан кёгетлени сайласала игиди, сёз ючюн, алманы.

Тахта кёгетледен жарашдырылгъан ашарыкъла хант къангада кюн сайын болургъа керекдиле. Алай бир-бирле аланы кеслери алларына ашаялмайдыла, майонез къошсагъыз а, аш орунугъузгъа ауурлукъ жетдирликсиз, деп эсгертеди Алла Погожева. Аны себепли аллай салатха чеплеу неда башха битим жау къуйсагъыз игиди. Ол да бир адамгъа бир уллу къашыкъдан кёп болмазгъа тийишлиди.

Аш орунлары, чегилери ауругъанла къууурулгъан ашдан айырылып къалыргъа керекдиле. Шёндю кёпледе мультиваркала бардыла, алада этни, чабакъны да исси тылпыу бла хазырларгъа боллукъду. Тауукъну акъ этин къатхан гыржынчыкъла бла жарашдырыу да бек иги амалды. Кертиди, тууар, къой этден да ашаргъа жарайды, алай тонгузнукъун а арталлыда угъай, деп юйретеди башда сагъынылгъан диетолог.

Тенгиз продуктла, йодлары кёпден, къан тамырланы кючлендиредиле. Аланы араларында хайырлылыгъы бла биринчи жерни тенгиз хобуста алады. Аны бир кюннге мардасы - жюз граммды. Анда къанны юйюшюрге къоймагъан затла да бардыла. Алай ол бокъур ауруулары болгъаннга, аш орунлары бла чегилери ауругъанлагъа жарамайды.

Къонакъда ауурланып къалмаз ючюн, ауур ашарыкъланы эритирге себеплик этген дарманланы биргегизге жюрютюгюз. «Анда-санда сау кюнню жаланда семиз болмагъан эт неда чабакъ ашау бла чекленигиз. Онгугъуз болгъан къадарда, къарыуугъузгъа кёре жаяу жюрюгюз»,-дейди Алла Погожева.

 «Уллайгъанлагъа тохтамай къуруда айтып туруучума къымылдаргъа, артыкъда хауада кёбюрек айланыргъа керек болгъанларын.-дейди Багъыучу аш-азыкъ клиниканы физиотерапия бёлюмюню таматасы Галина Энгельгард. -Алай мында да сакъ болургъа керекди: къарт адамны артыкъ ауурлугъу бар эсе, кёп жюрюгенден, аркъа сюеги бла санлары ачыргъа боллукъдула».

Ол заманда скандинавиялы амал - эки таякъгъа таянып жюрюу игиди: адамдан артыкъ уллу кюч салыуну излемейди, адамны чархына ауурлукъ жетдирмейди, ол амал семизлеге окъуна келишеди.

Халинги игилендириуню бек хычыуун амалы уа - исси ванна. Алай жашаулу адамлагъа анга терен кирирге жарамайды. Кёкюрегигизден ёргегиз тышында болургъа кереклисин унутмагъыз. Ол заманда жюрекге ауурлукъ жетмейди. Аллай ваннагъа кюнню экинчи жарымында кирген игиди - жаланда беш-он минутха. Ол заманда тынч-ырахат жукъларыкъсыз.

Алгъын жылы сууда жатхан адетигиз болмагъан эсе  неда кёпден бери алай этмеген эсегиз, биринчи кере беш минутдан кёп турмазгъа керексиз. Артдан-артха уа ол марданы ёсдюре барыргъа боллукъсуз - онбеш -жыйырма минутха дери. Сууну иссилигин да отуз жети градусха дери жетдире.