Барды дунияда огъурлулукъ

- Мени жангыз жашымы къалай тюп этейим сени ючюн? Жашымы жашы жокъ. Къызла, къызла, къызла…

Тынгылайды Айсурат. Юч къызы – юч ариу жыры. 

- Амма, сюе эсегиз, экинчи кере юйдегили болсун жашыгъыз. Нек къыйнайсыз жюрегигизни аны ючюн? 

- Ырызы боллукъмуса?

- Боллукъма. Алай жашыгъыз желди. Аны тыярыкъ кюч жокъду. Жюз жаш тууса да анга, жолу къынгырлай къаллыкъды…Бюгюн бири бла, тамбла башха бла…

- Къой къой, сёзюн этме ариу баламы. Кеслери боюнуна чёргеледиле, атларгъа къоймайдыла, къайда да аллына чыгъып. Ариу кюнюм! Алтыным! Ызындан болгъандыла…да бу дунияда мени жашымдан сора не сейир зат барды? 

- Амма, сер этип бузгъансыз аны.

- Сер этипми? Ол айтханынг? Оздурма!

Юч къыздан сора тёртюнчю жаш тууду Салимге. Алауган атадыла. Алай жел эди кертиси бла да аны атасыны азат жаны. Тёрт сабийин да къоюп, экинчи кере юйдегили болду. Ариу Тамарагъа деп юй ишледи кесини арбазында. Тамара уа тапмады бир сабий да…

Алай Айсурат школда ишлегени ючюн, хазна юйде болмай эди. Къартайгъан Аммагъа да, тёрт сабийге да Тамара къарап башлады. Бир кюн Айсурат: «Тамара, школну директору этерге сюедиле мени. Сен анга къалай къарайса? Алай болса уа, бютюнда юйню ауурлугъу сени сыртынга тюшерикди», - деди. Тамара ышарды: «Эгечим, сенден акъыллы, билимли да жокъду бу элде. Къарачы, тау элледе кеслерини жууукъларын-тенглерин ишге алып, сабийлени оу эте турадыла. Биз дуниядан артха къала барабыз. Сен а совет жыллада керти коммунистлеге ушаш адамса. Арсарлы болма, ол жерге жаланда сен тийишлисе. Юйде уа мен хар затха къарарма». Айсурат жиляп къалды: «Тамара, мени не эгечим, не къарындашым жокъду. Амма да этими ашагъанлай ёмюрюмю, ма кесини къатында айтама. Салимни жаны да жел, ол юй не болгъанын билмейди. Сени манга къызгъанмагъан Аллахха жаным къор болсун. Ол дуния бар эсе, анам да, атам да къууаннгандыла. Эгечлик да, аналыкъ да этесе манга».

Болду директор Айсурат. Оюла тургъан школну юсюнден газетлеге жазды. Интернетде социальный сетьледе да видеола салды. Бийик таулада тау эллеге эс бурургъа сюймеген къырал къуллукъчула тебип башладыла. Жангы школну къурулушу башланды. 

Айсурат къарыусуз устазланы ишден къыстаргъа къоркъмады. Артда излеп кючден тапса да, оноууна чогъож болмады. Битеуроссей эришиулеге къатышып,  школу алчы жерлени алып башлады. 
Тамара уа сабийле бла юйде… Алауганны саны-чархы суу кибик эди, эркин тепгени бла башхаладан айырмалы. Ол аны шахарда устазлагъа тепсеу кружокгъа элте эди машинасы бла. Айсурат: «Бу тепсеучюмю боллукъду, Тамара? Неге къыйнайса кесинги?» - деди кюнлени бир кюнюнде. Тамара сейирге къалды: «Алан, мен сени бош махтап тура кёреме. Тепсеучю болса уа, не хатасы боллукъду? Ишсиз экономист этергеми сюесе огъесе?».  

Айсурат жашы белгили алим болса сюе эди, сёз ючюн, медицина жаны бла. Тепсеу а…къаллай усталыкъды ол? Бюгюн тепсейсе, тамбла уа, семиз не къарт болсанг, не тепсеуюнг, не ахчанг-бохчанг жокъ… Алай Тамарагъа сёз айтыргъа болмады. Салим а айлана эди биягъы, желча, жолларын ажашдыра…Тамара уа кюлюп, къайын анасына: «Амма, сени жашынг бал чибиннге ушайды: бир гюлню къаты бла да ётмез», – дей эди. «Жаннетге барлыкъды…кёплени къууандыргъанды. Ай жараусуз балам…алай, не десенг да, жюреги халалды, ниети тазады. Кёресе да, къаллай юй бийчелени буюргъанды анга бизни жаратхан: сен бир алтын, Айсурат экинчи алтын. Ёлеме деп да къоркъмайма», – дей эди Амма. Ол ангылагъан эди Тамара дуниягъа ушамагъан бир мёлек болгъанын. Алай бир затны айтса уа, «мёлек» кесини оюмун тюрлендирмей эди. Кеси айтханны къайтаргъанлай, ызлагъан жолундан таймагъанлай – аллай Тамара эди ол! 

Алауганны хар ыйыкъдан юч кере элте эди шахаргъа – ол аны фахмусун кёрюп, айнытыргъа сюе эди. Бир жыл, эки жыл, юч жыл, тёрт жыл…Ынна тойгъа барса: «Алауганымы юлюшю къууанчдан», – деп, хант къангадан эт, кампет ала эди. Айсурат да ишден келе жашына бир энчи саугъасыз юйге кирмегенди. Тамараны да кечеси-кюню да аузунда «Алауган, Алауган»... Ёсдю нёх жаш. Тамара юйде Амма бла да, Айсурат бла да тюйюшюп, Салимге да айтмагъаны къалмай, барын да хорлап, Алауганны

Искусстволаны колледжине келтирди, документлерин «хореография» бёлюмге берди. 

Окъуду жаш. Ызы бла Москвада институтда да хореография ызда билим алды. Ол кезиуде Тамара: «Айсурат, кечгинлик, мен бек кёп жылны юйде жумушчу болуп турдум. Энди уа сен директорлукъдан кет да, устаз бол. Сагъатланы кёп алма. Амма къартды. Къызлагъа да сакъ бол, ызларындан къара, кют. Окъут, эрге бер. Мен а Алауган бла Москвада турлукъма. Аллах айтса, билим алса, юйге бирге къайтырбыз», – деп, чемоданын жыйды. 

Беш жылдан а Алауганны аты битеу уллу къыралыбызгъа айтылды. Аны концертлерине къартла, сабийле да келе эдиле. Бир жол а Нальчикде элгенип, сёлешмей тохтагъан сабийге психиатр: «Бек къууанса, сейир этсе бир затха, биягъы сёлешип башларыкъды. Дарманла  къызчыкъгъа болушурукъ тюйюлдюле», – деди. Биле эди анасы, ол айтмаса да, дарманла болушмагъанларын. Москвада  профессорла айтып, къаллай бир дарман ичдиле, тюрленнген зат а жокъ, тынгылайды къызчыкъ…Сора бу тюнгюлген ана сабийин да алып, Алауганны концертине баргъанды,анда уа таулу жашны тепсегинин кёрген сабий: «Мама, къара, учуп барады!» – деп къычырды. Алауган а кертиси бла да алай бийик, ариу жаш эди, миллет кийимледе къолларын ёрге кётюрюп, аякъ бармакъларында бара кетип, ёрге секирсе, учуп кетерик суна эдиле къараучула. Ол хауада битеу башха тепсеучюледен эсе кёп тура эди. Башхаладан эсе бийикге да уча эди. Кертиси бла да, бир уллу сейирлик чыпчыкъ кибик. 

Тили тутулуп тургъан къызчыкъгъа тил жангыдан чыкъгъаныны юсюнден битеу газетле жаздыла. Андан сора башха къыралладан да келип башладыла таулу тепсеучюню концертлерине, ол да бара эди тыш къыраллагъа тепсеу усталыгъын адамлагъа саугъаларгъа. 

Алауган ыннасына, Айсуратха, Тамарагъа да «мама», дейди. Алай интервьюларында «ючюсюн да бирча сюеме» дегенликге, юйде уа: «Биринчи эм баш анам – Тамара, экинчи жерде – Амма, ючюнчю жерде уа – Айсуратды», – дейди. Бу сёзле Айсуратны ачытмайдыла. Ол Тамараны жашындан аз сюймейди.