«Ызыбыздан келгенлени кёллендирирге, сахнаны жашырынлыкъларына тюшюндюрюрге кюрешебиз»

Къулийланы Къайсын атлы Малкъар къырал драма театрны актёру, КъМР-ни сыйлы артисти Бичиланы Мажмудинни жашы Хаждауутха 60 жыл болады. Ол Огъары Малкъарда туугъанды. Уллу юйюрде, хар бир таулу сабийча, гитчелигинден къарыуу жетген жумушну эте, Туура-Хабла элде оюн зауукълугъуна бата ёсгенди. Ол тийреде жашагъан он тукъумну санагъанын эшитсенг, огъурлу къартларыбызны дерслери бошуна кетмегенин ангылайса.

 – Хаждауут, айт хапар, къалай бла келгенсе театргъа?

– Школну 1981 жылда бошагъанма. Андан сора аскерде къуллукъ этип къайтханлай, театрда ишлерге кирген эдим. Спектакль баргъанында, анга тийишли музыканы табып тургъанма. Анга бусагъатда «радист» дейдиле.

– Ол жылла не бла къалгъандыла эсингде?

– Огъурлулукълары бла. Гастрольла терк-терк бола эдиле. Башханы айтмасанг да, Къарачайгъа айгъа, ай бла жарымгъа барып тургъанбыз. Бек уллу татлылыкъ бар эди труппада.

– Актёр болургъа уа не зат кёллендиргенди?

– Мен сахнаны ары жанында ишлегенме. Актёрлагъа къарс къакъсала, сукъланып тургъанма. Сау болсун, Жантууланы Ханафий деп администраторубуз болгъанды, ол аууз ачхан эди биринчи, сен актёр болургъа керексе деп. Бир къысха эпизодлагъа къоша да тургъандыла. Сора 1986 жылда Москвада театр искусствону Луначарский атлы институтуна адамла аладыла дегенде, манга да ары бар дейдиле. Бери келген эди комиссия, аладыла. Ол къууанч хапарны айтыргъа юйге барама. Москвада окъурукъма дегенимде, анам, атам да сейир этдиле. Ой, алада бир къууанч болду! Сора: «Неге окъурукъса?» – деп сорадыла. «Артистге!» – дейме. Анамы бети тюрлене барып, къууанчы ёчюлюп къалады. «Анса уа инженер болур эдинг», – дейди ол.

Эгечиме ишленирик юйню планын кеси этген эди, аллай хунери болгъанды. Андан сюе болур эди мени инженер болуруму. Угъай деп тохтайдыла. Артда, анга бюгюн да бек ыразыма, Бапыналаны Зариф, уллу башын гитче этип, манга да жукъ айтмагъанлай, Огъары Малкъаргъа атама-анама барып, аланы хо деп айтдырып къайтхан эди.

– Москвада къалай эдигиз?

– Биз анда Хомскийни курсуна тюшгенбиз. Павел Осипович уллу адам эди – театр режиссёр, Моссовет атлы театрны художестволу таматасы, РСФСР-ни халкъ артисти, профессор. Ол беш жыл бир да терк ётген эдиле, уллу адамланы оюнларына къарап, аладан дерс алыргъа онг берип бизге. Кючлю къауум эди курсубуз. Билесиз Жангоразланы Мажитни, Мамайланы Фатиманы, Созайланы Мариямны, Бечелланы Людмиланы, Жабелланы Асиятны, Мисирланы Ахматны... Къайда да махтагъандыла бизни. Старостагъа Мажитни айыргъан эдик. Ол къайда да бетибизни чыгъаргъанды.

– Андан диплом ишле келтиредиле студияла. Сиз а не бла къууандыргъансыз? Алада не рольланы ойнагъанса?

– Юч оюн келтиргенбиз: М. Горькийни «Мещане», Мольерни «Тартюф», сора Гольдонини «Коджинские перепалки» деген комедиясына кёре, аны миллетге жууукъ этип, «Бизни элде къаугъала». Биринчиде мен Перчихинни ойнагъанма. Ол къанатлыла сатхан тюкенде ишлеген Перчихин эди – къарт киши. Ол заманда манга жыйырма тёрт жыл бола эди. Бюгюн да сейир этеме, мен ол къартны къалай базынып ойнагъан болур эдим деп. Тартюфда баш жигит эдим – Тартюф кеси. Комедияда уа – хахайчыБатырбек.

– Сени дагъыда барды аллай сыфат къурауда сынауунг. Классика не береди актёргъа, къараучугъа да?

– Ол жаны бла насыбым артыкъ окъуна тутхан болур, кёлкъалды этерча тюйюлме: Гальдонини «Трактирщицада» – Графны, Шекспирни «Отеллосунда» – сенаторну къарындашын, Софоклну «Антигонада» – патчахны къалауурун, Гогольну «Къатын алыуунда» Жевакинни ойнагъанма, башха сыфатла да къурагъанма. Классика деп нек айтабыз? Анда айтылгъанны кертилигин, теренлигин, къууанчын, жарсыуун да не заман, не адам тюрлендиралмайдыла да, ма андан. Аллай рольла актёргъа, къараучугъа да керекдиле, жигитни ич дуниясын къаза, кесиникин да элерча.

– Репертуарынгда къайсы рольла хорлайдыла: драмалымы, комедиялымы?

– Белгилегенлерине кёре, мен характерный актёрма – къууанчда, бушууда да ойнайма. Сёз ючюн, биринде мамыр кёрюнсем да, башхасында хахайчыма, не огъурсузма. Маммеланы Ибрагимни «Сюймекликни поэмасында» – Къарамырза, Айларовну «Африканец» деген комедиясында уа – Элбуздукъ, Токумаланы Жагъафарны «Чонай къатын алады» деген оюнунда Къонакъбийме, Гогольну «Ревизорунда» – Бобчинский. Ёлмезланы Мурадинни «Тахир бла Зухурасында» манга Тахирни ойнаргъа тюшген эди. Къулийланы Элизатны «Жашау ёрлеудю» деген оюнунда Алим Кешоковну сыфатын къурагъанма.

– Сабийлеге аталгъан спектакльледе да кёредиле къараучула сени.

– Хау, тюз да окъуп келгенимлей, Къулийланы Борис Маммеланы Ибрагимни «Шамай къаласында» Асланны ролюн берген эди манга. Беш-алты жыл ойнагъанма аны. Артда, жыл саным тюрленнгенде, оюнну алтынчы кере салгъанларында, аны атасын ойнап башлагъанма. Сени «Киеулюк тюлкюнгде» уа Бёрюню ойнагъан эдим. Ол роль ючюн манга «Экинчи рольну аламат ойнагъан актёр» деп, махтау къагъыт берген эдиле.

– Къайсы режиссёрла бла ишлеген тынч эди санга?

– Барысы бла да. Казбек Дзутдаговну иги бла эсгереме дайым. Къалгъанла да: Къулийланы Борис, Атмырзаланы Магомет, жаш режиссёр Мызыланы Аубекир…– акъыллыла, ишлерин билгенле. Художникле да алай. Кёресиз да, «Отеллону» къаллай декорациялары бардыла!

– Тамата тёлю сизге къалай эди?

– Кючюкланы Магомет, Къудайланы Маржан, Махийланы Забака, Маммеланы Ибрагим, Ахматланы Зейтун, Юсюпланы Хамит, Бачиланы Ахмат, Шахмырзаланы Алексей аламат артистле эдиле. Саугъа эди ала бла да бир сахнада ойнагъан. Ёлмезланы Мурадинни «Гошаях бийчесинде» Маржан анам эди, мен а – Къамгъут. Ол жаягъымы сылагъан эди: «Балам», – деп. Аны къол жылыуун бюгюн да сеземе. Алай ариу адам эди ол. Аланы къатларында тийишсиз сёз айтырбыз деп къоркъгъанбыз. Шукур Аллахха, аланы таныгъаным ючюн.  

– Сиз а ызыгъыздан келгенлеге не кёзден къарайсыз? Бизни театрны онгларын жаратамыдыла ала?

– Бусагъатда театргъа жангы къауум келгенди. Хар бири кесича фахмулу. Назму да окъуйдула, башха затла да къурайдыла. Хунерлиле, нени да билирге излегенле. Айхай да, алагъа ариу айтыргъа керекбиз, кёллендирирге, алай болмаса, ахчалы жерге алданып кетерге да болурла. Театрны директору Жангоразланы Мажит аламат онгла къурагъанды барыбызгъа да, жаш адамланы уа жашар жерлерине да къайгъырады. Бусагъатдача жылы, таза автобусда, ойнай-кюле, къачан айланнгандыла гастрольлагъа актёрла? Кабинетле эркин, кийим жаны бла, дарман бла окъуна элпек не да, къайда да – махтау. Не тюрлю жанр бла да бай репертуарыбыз. Шекспирни салады Малкъар театр деп сейирсиннгендиле. Ол заманла энди артда къалгъандыла. Дуния кёреди Малкъар театр не бийиклеге жетгенин.

– Юйюр жашауунг а къалайды, Хаждауут?

– Келинигиз, Темиржанланы Зухра бла жаш бла къыз ёсдюргенбиз. Артур да, Альбина да бирер иш бла кюрешедиле.