Ариу ёнлю Алий

Фардыкда Хучиналаны Огъурлуну юйюрюнде Алий деген жашчыкъ туугъанында, аны жиляргъа ёч болгъаны бла байламлы къоншуары: «Тейри, бу ёссе, бек ариу ауазлычыкъ боллукъду!» - деп чам этип болгъандыла.

Кертиси бла да, жашчыкъ онжыллыкъ заманында Мукуш элге Каркаланы Къыденни ауазына тынгылап, жырларгъа кюрешип тебирейди. Анда ол Къуран окъургъа да юйренеди.  Аны бла бирге ары Цораланы Мырза, Этчеланы Юсюп, Жангоразланы Къаншау, Геляланы Кичи, Чаналаны Хусейин да жюрюп болгъандыла.

  Жыр мектепде Къыден сабийлени Ойто-Ташха, Айдабол-Ташха, Шыннган суу боюнуна да элтип, уллу къычырыргъа, аталарын ненчагъа дери эслеринде тутханларын, жыр айтханда къайда къалай сюелирге керек болгъанына юйрете эди. Сёз ючюн, суу акъгъан ызгъа къарап жырласа - ауаз бир тюрлю, сууну келген жанына къарап айтса уа, башха таууш бла эшитилгенин Карка улу ангылатып болгъанды. Ким уллу къычыралса, «о-о-о» дегенни узун созуп, айтып турса, аны махтагъанды.

Къураннга бла жыр айтыугъа юйреннгенлени юйюрлери анга ай сайын къой багъасы ахча берип болгъандыла. Аллай онглары болмагъанланы уа Къыден хакъсыз юйретгенди. Бир жол жашчыкъланы ол Чирик кёлге, Ынчытты кёллеге да элтип, алагъа суу адамны тюбюне тартханыны, кёллени теренинде суу къызла жашагъанларыны юсюнден да айтханды.

Ол кезиуде жашагъан 90-жыллыкъ Мокъаланы Зантууду айтхан жырланы бир къауумун Алий да кёлден билгенди. Ма Хучина улуну хайырындан сакъланнгандыла малкъар фольклордан бир къауум жырла да.

Заман бара баргъанда, Алий эфенди болгъанды. Жерни атласын, картасын, глобусун да Малкъаргъа ол келтиргенди. Озгъан ёмюрню ал жылларында аны тогъуз отоулу эки къатлы юйюнден НКВД-чыла кеси къыйынынг бла ишлемегенсе деп, къыстап, Ташкентге тутмакъгъа ашыргъан эдиле. Ол анда ёлгенди.

Алийни хайырындан сакъланнган жырладан бири Думалада Мамашланы Баянда 15 жылны аталыкъда тургъан малкъарлы жаш Атаралны жырыды.  Ол 33 тёрттизгинден къуралады. Жыр Хучина улуну юй бийчеси Жулдузхандан 1960 жылда жазып алыннганды. Андан юзюк бла сизни шагъырей этерге сюебиз:

         Тур, Атарал, Мамашлагъа барайыкъ,

          Кюз жумушларын мажарыргъа жарайыкъ.

          Баян батыр къубултуп ёсдюрген малланы,

          Элтип барып Гюдюргюде санайыкъ.

         Гюдюргюде къала ишлетген Баянны

         Жюз атындан бирин алып келирсе.

         Ол заманда манга айтыр сёзлени

         Макъамгъа тюзетип сала билирсе.

        Атаралым Гюдюргюге баргъанды,

        Чыгъыдыйлагъа сюйюмсюреп къарайды.

        Къызгъыз акъкъаш атын тутуп, минди да,

        Чабып бара, жюгенин тешип алады.

         Баян батыр Атаралгъа къууанды,

          Аны атха багъа билиуюн жаратды.

          Сёз да айтмай, туруп келген Атарал

          Мамаш улун Усходур ташха къаратды.