Урушда – жигит, урунууда – жигер

Кючюкланы Азретни жашы Махмут билим бериуде 56 жылны уруннганды, андан 27-син Яникойну орта школуна башчылыкъ этгенди.  Сабийлени окъутуугъа уллу къыйын салгъаны ючюн анга СССР-ни эмда РСФСМР-ни билим бериуюню отличниги деген ат аталгъанды, «Сыйлылыкъны Белгиси» орден бла, «За доблестный труд» майдал бла да саугъаланнганды. Аты  «Россейни ахшы адамлары» деген энциклопедиягъа жазылгъанды.

Ол Уллу Ата урушха да къатышханды, анда этген жигитлиги ючюн Къызыл Жулдузну, Ата журт урушну экинчи даражалы орденлерине, «За боевые заслуги», «За взятие Будапешта», «За Победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.», «За Победу над Германией» майдаллагъа эмда Жуковну майдалына тийишли болгъанды, къыралны Баш Главнокомандующини ыспас къагъытларын 10 кере алгъанды.

Жигитликни жоллары бла

Махмут аскерге  1941  жылда октябрьде чакъырылгъанды. Аны Тбилисиге артиллеристлени хазырлагъан училищеге жибередиле да, андан сержант чын алып чыгъады. Ызы бла курсантланы фронтха иедиле. Махмут 81-чи артиллерия полкга тюшгенди. Анда аны топ расчётну командирине да саладыла.  Биринчи сермешини юсюнден а ол былай эсгергенди: «Ол Харьков областьны Сосновый Бор деген жеринде болгъанды.  Бизге, артиллеристлеге, башхаладан къыйын тюшгенди, душман биринчи болуп бизге от ачханды. Аллай кезиуде ауур контузия болуп, Бакуну госпиталына тюшгенме».

Андан чыкъгъанлай Махмутну Азербайджанда 29-чу артиллерист резерв полкга жибередиле да, ол анда 1942 жылны октябрь айына дери аскерчилени юйретип тургъанды. Экинчи фронтха уа Сталинградны къатында тюшгенди да, Донской фронтну 7-чи артиллерия дивизиясында Хорламгъа дери къуллукъ этип тургъанды. «Мен урушну Вена шахарны къатында бошагъанма,-деп эсгергенди ол.- Юйге 1947 жылда къайтханма. Биринчи туугъан жериме барама. Поездден тюшгенимде, тёгерекге къарайма да, таныгъанымы кёрмейме. Сора бир къарт киши, къатыма келип: «Къайдан чыкъгъанса бери? Мында энди таулула жашамайдыла»,-дегенинде, жюрегим бек къыйналды».
                                            

Къураучу хунерлик

Халкъы кёчюрюлген Орта Азияда уа Махмут устазлыкъ этип тургъанды. Уллу Ата журт уруш башланнгынчы устазла хазырлагъан училищени бошагъан эди да, ол усталыкъ сюргюнде да жарагъанды анга. Андан къайтхандан сора да, ол ишин андан ары бардыргъанды. Аны Яникой элни школуна директор этедиле. Анда ол заманда жаланда тёрт отоу болгъанды.  Алай эл терк ёсюп баргъаны себепли, мектепни да кенгертирге керек болгъанды. Махмут аны къайгъысын кёрюп, ол жумушну къолгъа алады. Ол заманда республиканы таматасы Тимбора Мальбаховха къагъыт иеди да, школгъа энтта да бир къатлы мекям къошаргъа деп оноу этиледи.
Алай 1968 жылда ол да тарлыкъ этип башлайды да, директор Къабарты-Малкъарны Министрлерини Советини председателини орунбасары болуп тургъан Хутуйланы Ханафийге ол жарсыуну юсюнден билдиреди. Ма аны хайырындан мектепге юч къатлы мекям къошулады.  «мекямыбыз да эркин, устазларыбыз да кючлю болгъанларыны хайырындан Яникойну школу эл мектеплени араларында алчыланы санына къошулады»,-деп эсгергенди ветеран.

Окъуучуларыны ыспас сёзлери

Керти окъуна бу школдан республикада аты айтылгъан кёп адамла чыкъгъандыла. Аладан бири КъМР-ни Конституция сюдюню председатели Геляхланы Абдуллах Кючюкланы Махмутну юсюнден былай айтады: «Яникойда, Каменкада да аныча сыйы, намысы жюрюген адам болмагъанды десем жангыллыкъ тюйюлме. Урушну, кёчгюнчюлюкню да азапларын сынагъанлыкъгъа, огъурлу, халал адамлай къалгъанды. Уллугъа, гитчеге да кесин сюйдюре билгенди, адамлыгъы болгъан устазыма баш урама».

Яникойну администрациясыны алгъыннгы таматасы Газаланы Залим а устазыны дерслерин эсгере, былай дегенди: «Бир къарагъанлай, тынчайып къалыучу эдик. Биз андан къоркъгъан угъай, уялгъан этгенбиз. 2005 жылда Яникойну бла Каменканы депутатларыны сессияларына къатышханла Махмут Азретовични эки элни да сыйлы инсаны деген атха тийишли кёргенлери да бошдан болмаз».

Кючюкланы Махмутну окъуучуларыны иги кесеги уа аны ызын тутхандыла. Аладан бири –КъудайланыСафият – «КъМР-ни халкъ устазы» деген махтаулу атха тийишли болгъанды. «Бизни классда 16 окъуучу бар эдик да, хар бирибиз Махмут Азретовичге ушаргъа сюйгенбиз,-дейди ол.