«Бизни ишибизде жан аурутуу бютюн бек керекди»

Элбрус районну тишлеге багъыучу поликлиникасы 1977 жылдан бери ишин бет жарыкълы бардырады. Ол заманны ичинде къаллай тюрлениуле болгъанларыны, жетишимлерини бла кемчиликлерини юслеринденди ушагъыбыз баш врач  Ногъайлыланы Исмайылны жашы Мустафа бла. Ушакъны  Темуккуланы Асият бардыргъанды.

– Мустафа, сиз бу ишге тохташханлы алай кёп болмайды, ары дери уа къайда ишлегенсиз? 

– Мен Къабарты-Малкъар къырал университетни тишлеге багъыу бёлюмюн эки минг бешинчи жылда бошап, бу поликлиникада ишлеп башлагъан эдим. Эки минг жетинчи жылда, интернатураны бошагъандан сора, бир ауукъ заманны Нальчикде, Республикалы стоматология арада ишлегенме. Ызы бла Жанхотияны амбулаториясында, 2018 жылдан бери уа Элбрус районну стоматология поликлиникасына таматалыкъ этеме.

– Бюгюнлюкде керек врачла жетишемидиле?

– Хау. Врачла жетишедиле. Ала барысы да бийик билимлери, усталыкълары да болгъан адамладыла.

–  Бусагъатда энчи иели эмда къырал клиникала да  кёп болгъандыла, алай адамгъа, тишлерине бакъдырыр ючюн, иги врачны тапхан бек къыйынды. Сизни оюмугъузгъа кёре, ол алай некди? 

– Билемисиз, не усталыкъда да, жаланда окъууну бошап, ишге тохтап, жылла бла ол билимине ышанып къалгъанла кёпдюле. Алай кесини билимини, усталыгъыны да ёсюмюне себеплик этер ючюн адам, хар бош заманын тюз хайырланып, окъугъанлай, жангы амаллагъа юйреннгенлей турургъа керекди. Бизни ишибизде уа – бютюнда. Нек десегиз, илму жеринде турмайды. Хар жылдан жангы амалла, дарманла да чыгъадыла. Ала бла заманында шагъырейленип, ишибизде тюз хайырланыр ючюн а, хакълы курслагъа да барыргъа керекди. Алгъан билимни да тюз хайырланыуну магъанасы уллуду.

Врачны ишинде уллу кёллюлюкге аз-да жер жокъду. Тишлеге багъыучулагъа да алай. Адамны саулугъу асламысында аны тишлери бла байламлы болгъанларын барыбыз да иги билебиз. Алай, жарсыугъа, кёпле заманында врачлагъа барыр амалтын, оздуруп, кеч къалып келедиле. Ол заманда уа саусуз кеси да къыйналады, биз да жарсыйбыз.

–  Сиз врачланы ишге ала туруп, артыгъыракъ да къаллай шартлагъа эс бурасыз? Врачны профессионал даражасы неден къуралады?

– Саулукъ сакълау учреждениялада ишчини тюз сайлау бек магъаналыды. Врачны сынамы, иш кёллюлюгю, профессионал шартлары аны даражасын къурайдыла. Алай, мени оюмума кёре, кёп заманны коллективде  сюйюп ишлер ючюн, врачны кесини адамлыгъы да иги болургъа керекди. Саусуз, амалсыз болуп, бир болушлукъ излеп келеди бизге, аны себепли, жаланда дарманла бла угъай, ариу сёзю бла да кёллендирирге тийишлиди.

– Жыйырма биринчи ёмюрде жашагъанлыкъгъа, кёпле, алгъынча, тиш докторгъа келирге бек къоркъадыла, алагъа не айтып жапсараллыкъсыз? Бусагъатдагъы багъыу амалларыгъызны юсюнден да айтсагъыз эди.

– Бек тюз сорууду. Кёпле, къоркъуп, заманында келмейдиле. Тишлеге багъыуда адамны ачытмазча амалла кёпдюле. Не тюрлю багъыуну башлагъанда да, тишни тазалагъан, къыргъан неда пломба салгъан заманда, ачытмай болмайса. Аны себепли кёпле ачытханны селейтген дармансыз чыдаялмайдыла. Сора биз, саусузну ыразылыгъы бла, аны аллергиясы болгъанын бла болмагъанын билип, дарманны алай беребиз.

Бизге ышанып келген саусузну къоркъутмай, ачытмай багъыу баш борчларыбыздан бириди, дерге боллукъбуз. Бютюнда шёндю, анестетиклени  жылдан-жылгъа игиреклери, кючлюреклери чыкъгъанда.

– Поликлиниканы бек уллу жетишимине ахыр жыллада нени санайсыз? Жангы оборудование тишлеге багъыуну игилендириуге не себеплик этеди? Бу эки шарт бир бирлери бла байламлымыдыла?

– Сёзсюз. Мен бизде тишге рентген этген кабинет ачылгъанын бек уллу жетишимге санайма. Дагъыда сабийлеге энчи багъыу отоу ачханбыз. Бийик билимли  жаш адамланы ишге алгъаныбыз, алагъа сынауларын ёсдюрюрге болушханыбыз да аламатды.

–  Врачланы билимлерин ёсдюрюу магъаналыды деп, бир ненча кере сагъындыкъ. Аланы поликлиниканы хакъына курслагъа жиберир амал бармыды?

– Жарсыугъа, кёбюсюнде кеслери тёлейдиле. Бир амалыбыз болса, артха саллыкъ тюйюлбюз. Врачларыбыз усталыкъларын ёсдюрюуге кеслери да бек сакъдыла.

– Районда бир ненча энчи иели клиника барды. Ол сизни ишигизге чырмау боламыды?

– Саусузларыбызны асламысы, тишлерине бакъдырырдан алгъа: «Къайры барайыкъ?» – деп сагъыш этедиле. Тергей кетселе уа, анда, мында да багъыу бирча этилгенин ангылайдыла. Жаланда анда хакъ бла, бизде уа хакъсыз. Ол заманда, поликлиника хорлайды. Жарсыугъа, къолайлыла соруусуз хакъ бла бакъдырыуну сайлайдыла. Аны не жаны бла да игиге санайдыла. Дауум жокъду. Хар ким да кеси эркинди врачны да, клиниканы да сайларгъа. Алай, биз этген багъыу, башхаладан иги тюйюл эсе, аман болмагъанын ангылагъанла да кёпдюле. Билгенигизча, районубуз эм уллуладан бириди. Аны себепли, ишибиз кёпдю, жууаплыды.

– Гитче саусузлагъа багъыу а сизде не даражадады? 

Кёплени гитче заманларында тиш докторгъа барыулары эслеринде къалгъанды. Эсигиздемиди, алгъын анала сабийлерин: «Хыли этсенг, тиш докторгъа элтирикме!» – деп къоркъутуучу эдиле. Бюгюнлюкде сабийчикле тиш докторлагъа къоркъмай барырча амалла бармыдыла?

– Болмай а. Бизни поликлиниканы сабийлеге бакъгъан тиш докторлары усталыкълары бийик даражада болгъанладыла. Аланы сабий бла къоркъуусуз, ышаныулу, аны къой, шуёхлукъ  байламлыкъ къурай билиулерин энчи чертирге сюеме. Ала гитчечиклеге деп, тюрлю-тюрлю саугъачыкъла да хазырлаучудула. Багъыу отоуну къабыргъалары да тюрсюнлю боялыпдыла. Балачыкъ анда сюйген жомакъларыны жигитлерине тюбеп, сейирсинип, акъылын алагъа бёледи. Ала барысы да бизни аламат амалларыбыздыла. 

– Сизге келген саусузланы сокъурандырмаз ючюн не этерге керекди, сизни оюмугъузгъа кёре?

– Анга жаланда докторну, ишин билип, аны сюйюп бардыргъаны себеплик этерге боллукъду. Ким да аллай врачны сайлайды. Мен да таматалыкъ этген коллективимде, саусузларым бла, персоналым бла да аллай ышаныулу байламлыкъ къураргъа кюрешеме. Адамладан тилеригим барды: тишлеригизге сакъ болугъуз! Дунияда саулукъдан багъалы зат болмагъанын эсигизде тутуп, оздурмай, заманында бакъдырсагъыз, эм азындан, юч жылгъа бир кере келип, къаратсагъыз, биз бек къууанырыкъбыз.