Таулу юйюрле айнысала алай сюеме...

Бизни жашауубузда бола тургъан затланы юслеринден  окъуучуларыбыз кеслерини оюмларын жазсала, бек къууанабыз. Газет халкъны бирикдирген кючдю, бир бирибизни оюмубузну билдирирге болушады. Улбашланы Саният бюгюннгю  таулу юйюрлени юслеринден кесини сагъышларын жазып жибергенди. Биз анга жюрек ыразылыгъыбызны билдиребиз.

Таулу юйюрле: къарагъыз тёгерегигизге, ала азаядан-азая нек барадыла? Сылтаула не затдадыла? Терслик кимдеди?  Окъуулу, ариу санлы, адетли, адепли,  таулу  хур къызларыбыз эрменли, оруслу, къабартылы, чеченли, тыш къыралдан окъуна иорданлы, тюрклю, сириячы жашлагъа кетип, ариу юйюрле къурайдыла. Аракъы, тютюн ичмеген таулу къызла башха халкълагъа саулукълу сабийле жаратадыла. Ол халкъланы ата-аналары  къууанып, намыслы къызланы ариу кёрюп, келинле этедиле. Алай биз а сагъыш этейик: къызланы башха халкълагъа  кетгенлерини сылтауу недеди? Ачыкъ айтайым, бу мени энчи оюмумду: бизни къызланы сыйлылыкъларын ангыламагъан халкъбыз. Хар къайын ана алгъа таулу келин болгъанды. Аны ючюн юйюне келген келинин элгендирмей, къоркъутмай, юйюрге анача ийлешдирирге борчлуду. Жаш адамлагъа керексиз сёзле къошуп, аны чачхан бек тынчды. Айырылгъан, чачылгъан юйюрню  ачыуу, къыйнлыгъы да биринчи анагъа, андан сора эки жанындан жууукълагъа угъай, битеу тукъумгъа окъуна жетеди. Айырылгъан юйюрлени сабийлери орталыкъда къалып, сууукъ желде терекчиклеча кимге, къайсы жанында  жылыугъа къысылыргъа билмей, ауара боладыла. Жылыу тапмагъанла аман затлагъа да къошуладыла. Жангы къуралгъан юйюрлеге бурунларын сугъуп, сууукълукъ сепгенле кёпдюле. Ол терсди!

Къайын анала угъай, къайын къызла,  апсынла, алагъа къошулуп къайын жигитле окъуна келиннге артыкъ сёз айтханларын кёребиз, эшитебиз, билебиз. Ол бизни тау адетде бек асылсызлыкъгъа саналады. Юйюр къурагъан таулу жашла  юйюрлерин тиширыуладан  къоруулаялмайдыла. Тынгылай кетсенг, аллай сейирлик затла эшитесе! Бир юлгюлени келтирирге сюеме.

 Хасанны къадары

Хасан сабийлей атадан ёксюз къалады. Анасы Татлыхан юйню оноун къарындашы Къанаматха бла анасы Баблинагъа этдиртеди. Сабийликден арымай, талмай  ишлеген Хасан, юйюрлю болгъандан сора да, оноу этерге юйреннген анасыны  къарындашы, къарт ыннасы да, ала айтхандан чыкъмагъан ёз анасы да алагъа къатыкъ болуп оноу этедиле. Хасан да, юй бийчеси да, юй болайыкъ деп,  кече-кюн демей колхозда, юйде да  ишлеп, алты сабийли юйюрге  хайыр этерге кюрешгендиле. Конторда ишлеген Хасанны ана къарындашы Къанамат, эгечинден туугъан алты сабийли кишини иш хакъын къолуна бермей, абызыратып, кеси  алып тургъанды. Башына жаратхандан къалгъан капеклени саугъаныча бергенди. Къарт ынна да келип, орундукъгъа олтуруп, къызыны келинин  къахты-сохту эте, башха юйюрге буруунун сугъа тургъанды. Хасанны жангы юй ишлерге къурап тургъан къангасын, Къанамат  арбазындан оргъан-соргъан этмей, машинагъа жюклеп, бир жууугъуна алып кетгенден сора, тёзюмю къуругъан Хасан  ёз анасын, юй бийчесин, сабийлерин да жыйып, юйюн да учуз сатып, узакъ элге кёчюп кетгенди. Бу ариу юйюр нек кёчгенин жамауат ангыламай къалгъанды. Башха элде айнып тебирегенлей, къарт ынна Къанаматны юйюрюн да жыйып, Атмырзаны ызындан кёчюп келгенди. Биягъы Атмырзаны, юй бийчесини, тамата сабийлерини да къыйыны, ырысхысы ортакъ бола тебирегенлей,  Хасан шахаргъа кёчюп кетгенди.

Келин-сыйлы адамды

Айып этмегиз, мен кесими оюмуму ачыкъ айтханым ючюн, алай жаш юйюрню ахчасы–бохчасы, жашагъан жерлери да жаланда аланыкъы болургъа керекди. Хар тамата алагъа оноу этип, къолларында капек къоймасала, ала аягъы  юслерине къалай турлукъдула? Жаш бла къыз, ненча жыл тюбешселе да, бир бирлерине юйренирге керекдиле. Беригиз алагъа аллай онг!

Букъдурмай айтайыкъ: артыкъ кёзден, артыкъ сёзден бек кёп жаш юйюрлерибиз чач–тюк болуп барадыла. Сабийлери да жунчуп. Юйюр къурагъанланы кеслеринлей бир къоюгъуз. Ахча ишлерге да юйренсинле, бир бирлерин кечерге да, эшитирге да. Жюрек тынчлыгъы болсун келинчикни! Ол бек магъаналы ишди! Къарачыгъыз къоншу халкълагъа, келинчиклеге къалай иги боладыла, школну бошагъандан сора келгенлени университетледе окъутадыла, ишлеге саладыла, юйде сабийлерин ёсдюредиле. Келин – сыйлы адамды. Бек сыйлы. Ол тукъумгъа сабийле ёсдюреди. Аны себепли, ахчасына да оноу этмейик, юйюне да сугъунмайыкъ, сабийле ёсдюрюрге да къолубуздан келгенича болушайыкъ.