Туугъан жерден айырылыуну мудах чакълары

Педагогика илмуланы кандидаты Гуртуланы Мариямны сабийликни дуниясына жораланнган ишлери бек сейирдиле. Алада сабийни ёсюуюне, айныууна жораланнган терен оюмла, жангы фикирле жыйылыпдыла. Кертисин айтханда, ол ишлеге, мен оюм этгенден, алыкъа тийишли багъа берилген болмаз, баям.

Аны жазгъанларын окъургъа бек сюйючюме бир арада. Бу жол да къолума «Кавказ – жаннет кесиди» деген циклы тюшгенди. Мариям бла ушакъларыбызда ол кёчгюнчюлюкню сабийлерини башхалагъа ушамагъан кёз къарамларын айтып кёп кере сейирге къалдыргъаны эсимдеди.  Аллай эсгериулеринден къуралгъан хапарладан бирлерин жарашдырып, басмагъа беребиз. Ала керти да сейирдиле, керти жашаудан алыннганлары себепли.

Мени бюгюн да сейир этдирип тургъан – сюргюнню кезиуюнде Кавказдан гитчечиклей, къагъанакълай окъуна, айырылгьан, неда сюргюнню ал ачы жылларында Орта Азияда туугъан таулу сабийчиклени, бираз ёсгенлей, таматала бла бирге Кавказгъа термилип башлагъанлары. Бу затны таматала кеслери да эслей эдиле. Аланы ата журтха термилгенлери, аны тансыкълагъан сёзлери, кюйлери, тарыгъыулары сабийчиклени да жюреклеринде орнала эдиле. Сабий а, кёргенин унутмагъанча, эшитгенин да эсинде къаты сакълайды. Алай бош да угъай – эсинде суратлап! Дин ахлусу жаннетни суратын кёз аллына келтиргенлей…

Дунияны жарытхан ай да, кюн да, Кавказдан салам бере, ётедиле бийикде ёлгенлени обаларыны башлары бла. Сабийле да, уллулача, сюргюнде кёп къырылгъан эдиле, учхан эдиле жаннетге аланы да мёлекчиклеге айланып къалгъан жанчыкълары. Сюргюн жыллада сакъланнган сабийлени жюреклеринде уа, таматаладан берилген сыйлы сезим чакъгъан эди, - аланы кёллерин Кавказгъа учундургъан сезим.

Ол сезим хар халкъда да барды. Сюргюн сынагъан халкълада уа бютюнда. Журтларына къайтыргъа онг тапмай, кёп жунчугъан кърым татарлыланы жаш тёлюсюне былай айта болгъандыла: «Охо, тамата тёлю, не десек да, эски жерин излей къозгъалады, Орта Азияда туугъанлагъа уа не керекди? Энди аланы ата журтларына Кърым угъай, Орта Азия саналыргъа тийишлиди». Болсада, тамата тёлюден ёсюп келе тургъан тёлюлеге жетген уллу сезим – ата журтуна, ата-бабаланы жерлерине тауусулмазлыкъ сюймеклик бу халкъны да сюргюнден къайтаргъанды, миллетлигин сакълагъанды. Таулула да таусуз, тау хауасыз болалмагъандыла, тау сууладан ичерге кюсеп тургъандыла. Кавказны кёрмей ёсген жаш тёлю да, тамата тёлю бла бирге ата журтуна сюймеклик сезимлерин бирлешдирип, бирча термилгендиле. Ала бла бирге уа сабийле, - уллусу, гитчеси да ...

Сейир тюйюлмюдю сабийликге насыплы кезиугеча къарагъан? Жарсыулу, къыйын заманлада ёсген эселе уа сабийле? Сора къаллай болур насыплы сабийлик деригинг келеди. Сабийлигибиз къыйын болумлада ётген эсе да, биз ол кезиуюбюзню жарыкъ халда эсгеребиз. Сабийлик сабийни ич дуниясыны психика тутхучуду. Ол анга тюшген къыйынлыкъ сезимни не амал бла да женгиллетеди. Аны ючюн сабий къыйынлыгъына акъылын бурмай къояргъа болады. Къыйын сезимден къутулуп къалыр ючюн, ол кёбюсюнде оюннга кёчюп къалады. Оюнлары бла кечине эдиле сюргюнню кезиуюнде таулу сабийчикле да. Ач, жаланнгач болсала да.

Сабийлик – кючдю, сабий жюрекни хатадан-къыйынлыкъдан сакълагъан кюч. Саууту уа – оюн.

Баргъаны боллукъду.