Сабийлени не жаны бла да айнытхан ара

Арт кезиуде билим бериуде тюрлениуле бола, жангычылыкъла кийириледиле. Аланы хайырларындан узакъ тау эллерибизде школланы, садиклени болумлары игиленирча онгла да чыгъадыла.

Биз Огъары Бахсанны битеулю билим берген мектебини бойсунууунда болгъан «Кюнчюк» деген сабий садында болгъаныбызда да, ол тюрлениулени, шёндюгюлю башламчылыкъланы ахшы жанын кёрюп, узакъ тау элибизде ёсюп келгенчиклени аллай тынгылы болумлада юйретирча амал болгъанына да къууаннганбыз. Кертиси бла да, мында школгъа дери окъутуу тийишли даражада болгъаны эсленеди. Эшикден кире келгенинглей, таулу адет-тёрелерибизни, миллет ышанларыбызны сейирлик дуниясына тюшюп къалгъанча бола, хычыуун сезимле да бийлейдиле.

Биз мектепге дери билим бериу бёлюмню методисти, РФ-ни битеулю билим бериуюню сыйлы ишчиси, сабийлени социализациялау жаны бла аслам проектни автору, Л.В. Готский атлы «Рыбаковфонд» Битеуроссей конкурсну грантын алгъан Моллаланы Зарета бла элни садигинде жашчыкъланы бла къызчыкъланы айнытыу ишни къалай баргъаныны юсюнден ушакъ этгенбиз.

– Зарета Мустафаевна, мекямны кёрюмдюсю, аны тазалыгъы да къарагъан кёзге ариудула, хычыуундула. Бюгюнлюкде бери ненча сабий жюрюйдю эмда мында къаллай онгларыгъыз бардыла?

– «Кюнчюк» школгъа дери билим берген бёлюм «Билим бериу» миллет федерал проектни чеклеринде «Демография» ызда ишленнгенди. Аны къурулушу 2021 жылда бошалып, хайырланыргъа уа 2022 жылны онунчу январында берилгенди. Андан бери ол эллилени, бери жюрюгенчиклени да къууандыргъанлай келеди. Барыбыз да бек ыразыбыз сабийлеге быллай саугъа этилгенине.

Алгъын садигибиз элни почтасыны башында экинчи этажда орналыучу эди, ол излемлеге артыкъ келишген да этмегенди. Бюгюнлюкде уа мекям СанПИН-ни сурамларына кёре ишленнгенди, шёндюгюлю оборудование бла жалчытылыннганды. Медицина кабинетибиз, аш хазырлагъан отоуубуз, спорт-музыка залыбыз, сабийле къол-бет жуугъан жерле, ваннабыз окъуна бардыла. Жукълагъан, ойнагъан, юс кийимлерин алышхан жерле да эркиндиле.

Бюгюнлюкде бери къыркъ сабий жюрюйдю. Аланы жыл санлары уа жыл бла жарымдан жети жылгъа дериди. Кеслерин да эки къауумгъа – гитчелеге эмда таматалагъа – юлешгенбиз. Мында шуёх коллектив ишлейди. Юч юйретиучюбюз барды, кеслерини да усталыкъ даражалары бийикди, сынамлары да игиди.

– Шёндю садиклеге да ФГОС-ла жарашдырылгъандыла. Сиз да алагъа кёре ишлей болурсуз?

– Жерге иги къарасанг, ол сени бай тирлиги бла къууандыргъанча, бизни ишибиз да аны кибикди дерчады. Биз аланы гитчеликден къалай юйретсек да, жашаугъа кёз къарамлары анга кёре болады эмда айныйды. Сабийге татыулу аш бергенден, аны эркин айнытхандан сора да, баш борчубуз – аланы тенглерини арасында кеслерин жюрюте билирге, оюмларын ачыкъларгъа, тёгерек-баш, дуния бла шагъырейленирге, тил байлыкъгъа юйретиудю.

Андан тышында да, аланы саулукъларын сакълай, кюн узуну гитчелеге чып тюшмей турурларына жууаплыбыз. Белгилегенибизча, садик жаланда оюн ойнагъан жер тюйюлдю, ол сабийлени не жаны бла да айнытхан арады. Дагъыда аланы психология энчиликлерин эсге алыргъа тийишлибиз. Ахшы адамла, инсанла болургъа, насыплы жашау этерге, кеслерини жолларын табаргъа да юйретебиз.

Стандартлагъа тийишлиликде ишибизге миллет-регион энчиликлени да къошаргъа, ёсюп келгенлени адет-тёрелеге, туугъан журтларын сюерге, ёз тиллерине юйретирге, халкъны кёлден чыгъармачылыгъына эмда маданиятха тюшюндюрюрге борчлубуз. Арт кезиуде садикде ана тилден дерс болмагъаны жарсытады, алай эсе да, биз алагъа тауча жомакъла окъуйбуз, жырчыкъланы, назмучукъланы кёлден билдиртебиз. Ол затланы сабийле бек жаратадыла.

– Бюгюнлюкде сабийле да башхаракъдыла, аланы юйретиуге энчи къарау, ангылау керекди деп айтылады. Сизни кёз къарамыгъыз а къалайды аны бла байламлы?

– Кертиди, шёндюгюлю жашчыкъла бла къызчыкъла – ала башхаракъдыла. Заман тюрлене баргъаныча, аланы юйретиу, айнытыу, школгъа хазырлау да ёзгере, сурамла да кёбейе барадыла. Ишибизде жангы технологияланы, амалланы, башламчылыкъланы хайырланыргъа керек болабыз. Башхача айтханда уа, билим бериу жанына аслам эс бурабыз. Ата-анала бла биригиулюкде ишлерге кюрешебиз. Бери, эллиледен сора да, былайдан узакъ болмай орналгъан «Огъары Бахсан» деген чекчи заставада тургъанланы сабийчиклери жюрюйдюле.

Биз «Кишиликни ыйыгъы», «Саулукъну ыйыгъы», «Краеведенияны ыйыгъы» дегенча ызлагъа кёре да ишлей, алагъа да ата-анала къатышырча этебиз. Аллай амалла уа кеслерини къыйматлы болгъанларын да кёргюзтедиле. Ёсюп келгенлени билим алыргъа итиниулюклери болурча, юйюр адамны жашауунда къаллай магъананы тутханын да сезерча этерге кюрешебиз. Ала школгъа тийишлисича хазыр болуп барырларына къайгъырабыз.

Юйретиучюлерибиз кеслери да жангычылыкълагъа тюшюннгенлей, сабийлеге садикде сейир, зауукълу да болур ючюн амалланы излегенлей турадыла. Аны бла бирге уа усталыкъ даражаларын да ёсдюредиле. Эришиулеге, устаз семинарлагъа тири къатышадыла. Сёз ючюн, Теммоланы Асият Исмайыловна «Жылны юйретиучюсю – 2022» Битеуроссей усталыкъ конкурсну районда озгъан урумунда лауреат болгъанына барыбыз да къууаннганбыз.

– Ата-анала бла байламлыкъны уа къалай къурайсыз?

– Сабийлени биринчи устазлары атала бла аналадыла десек, жалгъан сёз айтмазлыгъыбыз баямды. Аны себепли ала бла байламлыкъны къурау да энчи жерни алады. Ата-ана баласын сени къолунга келтирип, ышанып береди, аш-сууундан башлап, хунер, билим, къылыкъ жаны бла да тынгылы айнырына, къаралырына ийнанады.

Ала жыл бла алты ай болгъан сабийни бизге келтире эселе уа, ышаннганларына сёз да жокъду. Болсада кеслери да баланы юйретиуден узакъда къалмазларын излей, кюн узуну ала мында неге тюшюннгенлерин билдиребиз, бюгюнлюкде сабийни айныууна уллу кёллю болуп, къалай да кечинсин деп къояргъа жарамазлыгъын эсгертебиз.

Къайсы бирибиз да ишлеген жерибизде тёгерекдеги тюрлениулеге тийишлиликде алгъа барыргъа керекбиз. Сабий кесин жангыз къалгъанча сезмезча, къаралыр керекли тургъанча да сунмазча, битеу онгланы, мадарланы да эркин хайырланыргъа борчлуду. Огъарыда белгилегенибизча, бюгюнлюкде садик гитчелени къайсы жаны бла да айнытхан ара болургъа керекди.