«Адамгъа болушалсанг, ыразылыкъ сёзле эшитсенг, бютюн кёлленесе»

«Къабарты-Малкъарны сыйлы къутхарыучусу», 1-чи класслы къутхарыучу Лёлюкаланы Николайны жашы Ибрагим бу жууаплы, артыкъда магъаналы, жашаугъа, саулукъгъа къыйын усталыкъ бла кюрешгенли жыйырма жылдан озгъанды. Бюгюнлюкде ол РФ-ни МЧС-ини Элбрус бийик-тау излеу-къутхарыу къауумунда ишлейди, адамлагъа болушлукъгъа чыкъгъан сагъатларын санагъанда, ала мингден да озгъандыла – республиканы тау, ёзен жерлеринде, башха регионлада да. 

Жашлыгъында уа Ибрагим  жашауун спорт бла байларгъа муратлы болгъанды, Къабарты-Малкъар къырал университетни спорт факультетин да аны ючюн бошагъанды. Алай Къабарты-Малкъар излеу-къутхарыу службагъа ишге адамла изленнгенлерин билгенде, жашауун тюрлендирирге кёлленеди. Анга ал кезиуде Татчаланы Тахир, ол Совет Союзну сыйлы къутхарыучусуду  Мишаланы Ахмат болушхандыла ишни жорукъларына юйренирге.

– Усталыкъгъа терен сингер, хар энчилигине тюшюнюр мурат бла ал кезиуде базадан чыкъмай тургъанма. Юйюнге бар да солу, деп къыстай эдиле тамата нёгерлерим. Алай бир магъаналы затны кёрмей, юйренмей къалырма деп къоркъгъандан, кече-кюн да базада тургъанма, сынау алыргъа онгум болгъан хар такъыйкъагъа къууаннганма. Бир жол Бызынгыда къутхарыу ишледен  асыры арыкъ болуп къайтханымда, анам, жюреги къыйналып, къой бу жумушунгу деп, жилягъан окъуна этгенди. Алай ишими бек сюеме, хар къутхарыу жумушдан сора жангы билим алама, башха усталыкъ бла кюрешир  акъылым бир заманда да болмагъанды, – дейди Ибрагим бизни бла ушакъда.

Таулада тас болгъан туристлени излеу жумушла бардырыладыла, от тюшюуден адамланы чыгъаргъандыла, къыйын авариягъа тюшгенлеге болушлукъгъа къутхарыучула да чакъырылгъандыла… Быллай билдириулени биз хар кюн да окъуйбуз, бирде артыкъ уллу эс  бурмай  къоя да болурбуз. Алай сагъыш, оюм этгенле бу сёзлени магъанасын, къутхарыучула адамгъа болушур ючюн салгъан  къыйынны ангыларыкъдыла.

– Мен ишлеген жыйырма жылдан артыкъ заманны ичинде таудан энишге тюшюрюрге онг болуп, бир ёлюкню да къоймагъанбыз башында. Бирде къоркъуусузлукъну жорукъларына  бузукълукъла этерге тюшгенине да къарамай, – дейди ол. 
Ма сёзге, алгъаракълада Польшадан турист Минги тауда буз жарылгъан  жерге кетеди. Аны къаууму сейир оноу этедиле – энтта биреуленни тешикге тюшюрюп, кеслери уа къутхарыучуланы излей  энишге атланадыла. Ала жолда башха альпинистлеге тюбегендиле, алай алагъа билдирмей, тюзюнлей къутхарыучулагъа барадыла. «Аны хатасындан а кёп заман зырафына къоратылады, алай нек этгенлерини сылтауун билмейме. Жерине жетебиз, жарылгъан жерге бауланы атабыз, алай эте тургъанлай, буз жарылып, эки альпинист да жоюладыла. Таулада болум ышаннгылы тюйюлдю, бир гитче жарылгъан жерчикден буз оюлуп, къалайда ачырыгъынгы билмейсе», – деп ангылатады Ибрагим. 

Артда ёлген альпинистледен бирини юй бийчеси ыразылыгъын билдирирге келген эди. Аны биргесине Польшадан къутхарыучу болгъанды. Ол а ала жашауларына, саулукъларына къоркъуулу болумлада ишлемегенлерин белгилеп, бизни жашлагъа хурмет этгенин айтханды.  «Ала саугъала да берип кетгендиле. Адамгъа болушалсанг, ыразылыкъ сёзле эшитсенг, ишинги андан да иги толтурургъа кёлленесе», – деп къошады ол.

Аны айтханына кёре, таулада жарсыулу болумлагъа асламында учаргъа эркин этилген жерледен чыкъгъанла, жорукълагъа бойсунмагъанла тюшедиле. «Мени сартын, законлагъа тюрлениуле кийирип, табийгъат болум къоймагъан, жукъ да кёрюнмеген кезиуде туристлеге ёрге чыгъаргъа  эркин этмезге деген оноуну чыгъарлыкъ эдим. Бизни альпинистлени тыяргъа эркинлигибиз жокъду. Хауаны осаллыгъын кёре тургъанлай, адамла таугъа барадыла:  ахча къоратханма, артха къайтырыкъ тюйюлме деп. Сора бир кесекден а аланы излеу-къутхарыу жумушла башланадыла», – дейди ушакъ нёгерим.  

Дагъыда адамла уллу кёллюдюле, кеслерине асыры бек базынадыла. Ауур аварияла да аны хатасындан боладыла. Машинаны темирлерини арасында къалгъан адамны чыгъаргъанда да  къутхарыучуланы сынаулары керек болуучуду.  

Бир жол а Бахсан черекге машина кетип, аны ичинде къалгъан эр кишини излеу-къутхарыу жумушланы кезиуюнде Ибрагим кеси да тюшгенди къоркъуулу болумгъа. Суу асыры сууукъдан, бууулуп, солууу тыйылып. Жанын сакъларгъа анга сынауу болушханды. «Эллерибизде бир ахшы шарт барды – бир къуугъунлу иш болгъанлай, миллет саулай чыгъады болушлукъгъа. Тау черекге кетген эр кишини излерге да жашы, къарты болсун, халкъ саулай жыйылгъанча эди. Ол да ёхтемлендиреди. Жаланда чырмамай, къутхарыучуланы айтханларына тынгыларгъа керекди ансы», – дейди ол.  

Къутхарыучу неден къоркъады деген соруугъа ушакъ нёгерим кёп сагъыш этгенди. «Бераллыкъ болмам бу соруугъа жууапны. Къыйын болумгъа тюшгенни жанын сакъласанг, къутхарсанг, жюрек ыразылыкъ, учунуулукъ табаса. Ол кезиуде битеу къыйынлыкъланы,  терсликлени, чырмауланы да унутаса. Алай кесиме мадар эталмай, башхагъа ауур жюк болуудан Аллах сакъласын»,-дейди ол, сагъыш эте.  

Сёзсюз, бу усталыкъ эм къыйынладан бириди – кюч-къарыу, психология жаны бла да.   Бу къуугъунда  бир жан да сау къалмаз, деген болумла аз тюйюлдюле: таудан ташла оюлуп, къар юзюлюп. Алай, бир сейир шарт – къутхарыучуланы жашауларына, саулукъларына къырал страховка болмагъаны. Мен акъыл этгенден, ол терс оноуду. Къуугъун чакъырыугъа чыкъгъан кезиуде адам юйюрю, сабийлерини келир кюнлери ючюн ышаныулукъну сезерге керекди. 

«Къабарты-Малкъарны сыйлы къутхарыучусу» деген атны Ибрагим жаланда кеси алмагъанын, ол биргесине ишлеген жашланы къыйынларына берилген багъа болгъанын шарт айтады. «Бизни къауумда  кючлю жашла ишлейдиле, кечеди-кюндю демейдиле, юйюрюм, сабийим деп сылтаула излемейдиле. Адамгъа болушургъа керекди дегенлей, сагъыш этмей чыгъадыла. Биз къуру нёгерле тюйюлбюз, юйюрбюз. Ишде угъай, юй жумушлада окъуна биргебиз – ойнай, кюле. Коллективге бек ыразыма, бизнича шуёх къауум болмаз. Таугъа чыкъгъан кезиуде рюкзакланы ёнчелеп, сеники ауурду деп, аберилени кеслерине алгъан кезиуле да бардыла. Ма быллай гитче шартладан  къуралады бир бирге ышаныулукъ», – деп ышарады жигитибиз.  

Баям, быллай нёгерликни, профессионал билимни хайырындан болгъанды Элбрусну излеу-къутхарыу къаууму «Россейни МЧС-ини эм иги бёлюмю» деген атха тийишли.