Бийик билим бериуде боллукъ тюрлениуле неге келтирликдиле

Россей Федерация бийик билим бериуде хайырланнган Болон системадан чыгъарыгъын эм ол жаны бла кесине келишген амалны жарашдырлыгъын билдиргенли эки айгъа жууукъ болады. Бу хапарны бюгюнлюкде бийик билим бериуде ишлегенле тохтамагъанлай сюзгенлей турадыла. 

Эсигизде эсе, Россей, 20 жыл мындан алгъа бийик билим бериуде алгъын битеу дуниягъа айтылгъан совет классикалы системадан кетип, Европалы, экиге юлешиннген Болон деген амалгъа кёчген эди.

Ол кезиуню ичинде тюрлениулеге ыразы болмагъанларын белгили россейли вузланы ректорлары, алимле, бийик билим бериуде уллу сынаулары болгъан специалистле айтып тургъандыла.

Алыкъа къырал къуллукъчула ата журтлу бийик билим бериу системагъа къайтыу къалай боллугъун толу ангылатмагъандыла. Болсада, РФ-ни Федерация Совети ол жаны бла законну проектин хазырлап башлагъанды.

Искусстволаны Шимал-Кавказ къырал институтуну ректору, профессор Рахайланы Анатолий бизге билдиргеннге кёре, Россейни маданиятха кадрланы хазырлау бла байламлы терен эм бай тарыхы барды. Ол тёрт жюз жылгъа жууукълашханды. Санкт-Петербургда 1738 жылда А.Я. Ваганова атлы орус балетни тепсеу школу ачылгъанда, Американы Бирлешген Штатлары деген къырал жокъ эди. Музыкантланы, ол санда скрипкада сокъгъанланы хазырлауда да, жюз жылла бла жыйылгъан Россейни школу  Европада эм игилеге саналгъанды не заманда да.

Чыгъармачылыкъ жаны бла, чертип айтама, специалистлени хазырлауда сынауланы совет система кесине кийиргенди эм андан ары байыкъдыргъанды. Сёз ючюн, бизни Институтну окъуна Искусстволаны сабий школасы, Культураны эм искусствону колледжи, Музыкалы кадет корпусу, аспирантурасы да бардыла. Быланы санагъаным, культура жаны  бла орта эм бийик билим бериуде бизни къыралда, алгъыннгы Россей империяда да, къуралгъан белгили классикалы системача, бир жерде жокъду, биз  аны бла ёхтемленип тургъанбыз.

Болон системадан чыкъгъаныбыз бла байламлы бир затдан кем къаллыкъ тюйюлбюз. Студентлени, мындан арысында да кесибизни тёрелеге таяна окъутурукъбуз, - дегенди ол.

Болон система дипломланы тыш къыраллада хайыраланыргъа онг бергенини юсюнден Рахайланы Анатолий  былай айтханды: «Бир кезиуде Францияны, Великобританияны эм Германияны вузларында консерваториялагъа керекли музыкантланы хазырлауну иги да азайтхандыла. Нек дегенде россейли вузланы выпускниклери, алада жерлени алып, ишлеп тургъандыла... Къысхасы, биз Болон системагъа «жумушакъ» киргенбиз эм андан чыгъыуубуз да алай боллукъду. Маданиятха кадрланы хазырлауну качествосу энишге аз да тюшмезлигине, бютюн кётюрюллюгюне ийнаныпма. Бакалавриат, магистратура да бизге бир жангы затны кийирмегендиле».

Мени оюмума кёре, экиге бёлюнюп  аллыннган  бакалавр бла магистратура билим адамланы экили этип турады. Бек алгъа ишге алыучула, студентле да толусунлай билмейдиле бакалавр къаллай бирге билим бергенин. Алгъын, биз совет система бла окъугъанда,  беш жылгъа толу курсну бошап, специалист болуп чыгъа эдик университетден. Шёндю бакалаврны бошагъанны билимине къалай белги берирге боллугъун, аны магистратура бла тенглешдиргенде не зат  окъумагъанын ангылагъан бир къауумлагъа къыйынды, ишге алгъан оноучугъа да.

 Жашауда бола тургъан тюрлениулени эм ишлени эсге алсакъ, аланы тийишлисича тамамларгъа, тынгылы специалистлени, экиге бёлюнмеген специалистлени хазырларгъа кереклиси баямды,  деп алай къарайма ол проблемагъа бюгюнлюкде.