Эл мюлк жерлени суу ашагъандан сакълау

Бизни республикада эл мюлк жерлени суу ашагъандан (эрозиядан) сакълаугъа бек уллу магъана берирге тийишлиди. Къабарты-Малкъарны агрохимия службасыны станциясыны билдириуюне кёре, быллай жерлени ёлчеми бизде эм азындан 160 минг гектар боладыла. Кеслери да асламысында тау эмда тау этекледедиле. Саулай айтханда, битеу эл мюлк жерлени тёртден биринде суу эрозия жаны бла къоркъуу сакъланады.

Жер къайда да эм магъаналы табийгъат байлыкъгъа саналады. Эл мюлкде производствону эмда адамны жашау болумуну экономиканы жаны бла мурдору да олду. Дайым хайырланыуда болгъан жерле аз-аздан тозурап барадыла. Ол мардасындан озса уа, арталлыда жукъгъа жарамаз чекге жетедиле. Анга уа жууапсызлыкъ, тийишли жорукъланы сансыз этиу келтиреди. Жер участкаланы иелери аланы толтурмай, ишни бардыргъанда бар керекли жумушланы да тамамламай турсала, аланы битимлилиги азаяды, ызы бла уа иги да тозурап тебирейдиле.

Россельхознадзорну Къабарты-Малкъарда эмда Шимал Осетия-Алания Республикада Управлениясында айтханларына кёре, суу эрозия тиклиги беш градусха жетген жерледе сабанланы къурагъанда болады. Нартюх неда чёплеу тизгинлени орталары бла терк саркъгъан жауун суула топуракъны аз-аздан ашай кетип, артда жукъгъа жарамазча этедиле. Талай замандан алайлары  жар болургъа да боллукъдула.

Эл мюлк техниканы тапсыз хайырланса, ол да жерге хата салмай къоймайды. Бютюнда мылы жерлеге сакъ болургъа керекди. Аланы юсю бла ауур машиналаны ары-бери къуууп турургъа жарамайды. Тепленнген топуракъны уа сюрюп, ызы бла семиртгичле къуюп, тап халгъа келтирирге керекди. Ансыз ол тийреде тирлик алыуну юсюнден хапар да боллукъ тюйюлдю.

Сугъарылгъан жерлени сууну артыгъы бла хайырланыу да тозуратады.  Топуракъ бек мылы болса, аны къурамы тюрленеди, битимлилиги да бек азаяды. Аны быллай эрозиядан сакълар ючюн а бу жумушну тамамлагъанда (сугъарыу) тынгылы агрегатланы хайырланыргъа керекди.

Жерни суу эрозиядан сакъларча агротехникада талай амал барды. Эм биринчиден аланы тик участкаларын кёнделен сюрюрге тийишлиди. Андан сора кезиу-кезиу баразала да этиучюдюле. Аны хайырындан жер мылыны да игирек тутады. Ол а мирзеулюк битимлени ёсюмюне себеплик этеди.

Тиклиги алты градусдан артыкъ болгъан жерледе уа эл мюлк битимлени урлугъун кенглиги 30-40 метр чакълы участкалада себедиле, аланы арасында уа 3-7 метрлик жер юлюшле къоюп, алада кёпжыллыкъ битимле ёсдюредиле.

Жерлени битимлилигин тозуратхан аз зат жокъду. Суу эрозия аладан жаланда бириди. Жерчилик бла кюрешгенле уа агротехника, агрохимия, мелиорация, фитосанитария эмда саулай эрозиялагъа къажау жорукъланы сансыз этмезге борчлудула.