Башха-башха тарых кезиуледе чурукъланы хазырлау энчиликле?

Эм алгъа адамла чурукъланы бир мурат бла жарашдыргъандыла, кийгендиле – аякъланы сууукъдан эм жараладан сакъларгъа. Алай къыйын ёмюрле ётгенден сора, кийимленича, чурукъланы да борчларына дагъыда талай излем къошулгъанды. Бек башы уа – ала модагъа келиширге керек болгъандыла. Ала адамны тизгинин жыя билгенин, жамауатда болумун белгилегендиле, бир тюрлю жерде жашагъан миллетлени маданият эм турмуш энчиликлерин кёргюзтгендиле.

Башха-башха культура эм тарых кезиуледе чурукъланы хазырлау тюрлю-тюрлю  болгъанды. Алай бла Жангырыуну ёмюрюне къарайыкъ. Тиширыула, эр кишиле да чурукъланы жангыз да эшикге чыкъгъанда кийгендиле, юйде кёбюсюнде жаланаякъ айланнгандыла. Модагъа жумушакъ чарыкъла киргендиле, бийик табан чурукъланы алыкъа киши кёрмегенди. Чарыкъла иничке териден, парчадан неда дарийден тигилгендиле, жарлы адамла жангызда териден этилгенлерин алалгъандыла. Бир кесекден тюплери къалын агъачдан  галошла сатылып башлагъандыла. Аланы бийикликлери бирде жарым метрге жетгенди, быллай галошланы кийген тиширыула кеслери алларына атлаялмай, къарауашларыны болушлукълары бла жюрюгендиле.

Елизаветаны патчахлыгъында къумачдан тигилген   чарыкъла унутуладыла, аланы орунларына пробка терекден этилген табанлы  чурукъла келедиле. Алай быланы да ёргелери къалын къумачдан хазырланадыла. Эм сыйлыгъа къатапа саналады, бийлени бла байланы кийимлеринде аслам ол тюбейди.

Революцияланы кезиулеринде чурукълагъа мода мычымай тюрленеди. Терк аман болуп,  седиреп кетген къумач чарыкъладан адамла териден чурукълагъа  кёчедиле, аланы да лакированныйлерин бегирек сайлайдыла. Аланы башха-башха тюрсюнлеге бояйдыла, алай асламысында уа сарыгъа бла къызылгъа. Къужур затла да тюбейдиле – къаллай сылтау бла эсе да онг эм сол аякълагъа чурукъланы бирча тикмейдиле. Аны ангыламагъанла да чыгъадыла, алай талай жылдан юй бийчеледе солгъа эм онгнга юлешиннген аякъ кийимле кёп къалмай барысында да боладыла.  

Биринчи Дуния уруш модада кесини ызын къойгъанды. Эр кишиле Ата журтну къоруулагъанда  тиширыула аланы жерлеринде уруннгандыла. Ауур иш, аякъ юсюнде  кёп турургъа кереклиси алгъыннгы ариу чурукъланы унутдурады. Жашла, къызла да бийик сапохлада неда баулары бла  ботинкалада жюрюйдюле. Былайда 1937 жылгъа дери ала жангыз да териден тигилгенлерин белгилерге тийишлиди. Андан сора терини кирзагъа алышындырадыла, ол суу ётдюрмейди, аны бла бирге уа учузуракъ да келеди.

60-чы жыллада, Экинчи Дуния урушдан сора, чурукъ мода, керти да, бай болады. Ала тюрлю-тюрлю материалладан тигиледиле. Тиширыула къысха кийип башлагъанлары бла бюгюн да кёпде жаратхан, ёргелери бутлагъа дери жетген ботфортла чыгъадыла. Адамла кёзге уруннган, аланы башхала эслемей къалмазча кийимлени сайлайдыла. Экинчи онжыллыкъда жамауат бир кесек тынчыракъ болады.

Тиширыула эр кишиленикилеге ушагъан  кийимлени, чурукъланы аладыла, женгил  тюрсюнлени сайлайдыла. 80-чи жыллада спорт кийимле, теннис кедала бла кроссовкала жайыладыла. Бу кезиуде чыгъарыучула  чурукъланы тюплерин хауа айланырча тигедиле, ала жюрюгенде жумушакъ, хычыуун кёрюнедиле. 90-чы жылладан башлап бюгюнлюкге мода бек айныйды. Женгил промышленность кёп тюрлю амалланы хайырлана, не сейир излемлени да толтурады. Бусагъатдагъы чурукълагъа къарагъанда, башында айтылгъан битеу ызла  тюбегенлерин кёребиз. Къумачдан тигилгенле, териден неда анга ушагъан  материалладан этилгенле, табанлары бла неда аласыз – хар инсан излегенине кёре сюйгенин табаллыкъды. Мода талай жылдан къайтады, алай къууандыргъаны уа бусагъатда адам кесин къаллай чурукълада, кийимледе ахшы сезе эсе да, аны сайларгъа эркин болгъаныды.