Батырлыгъы бла командирлерин, нёгерлерин да сейирге къалдыргъанды

Хорламны солдатлары

Голаланы Нанакъны жашы Джанибек  1917 жылда Кисловодскдан узакъ бармай орналгъан Хасаут тау элде туугъанды. Атны ойнатыу бла анга жетген болмагъанды, чаришледе ол кишиге оздурмагъанды. Лётчик болургъа уа гитчелигинден окъуна термилгенди. Алай бла Чугуевода  аскер авиация школгъа кирип,1941 жылны 18 июнунда аны жетишимли бошайды. «…Къарыулуду, чыдамлыды, арый-тала билмейди… Уча туруп абызырамайды, кеси амал таба биледи, базыныулуду, таукелди. Къызыл Аскерни истребитель авиациясына жараулуду»,-деп жазылгъанды аны аттестат къагъытында.

1942 жылны августунда  283-чю истребитель авиация полкну къауумунда Гола улу Уллу Ата журт урушда хауа сермешлеге тири къатышханды. 1943 жылны 5 июлундан башлап ахыр кюнюне дери 2-чи хауа аскерни 256-чы истребитель авиация дивизиясыны 32-чи полкунда душман бла къаты къазауат этгенди.   Курск областьда Обоянь аэродромдан учуп, аскерчи нёгерлери бла бирге алагъа берилген буйрукъланы жетишимли толтургъанды, бизни бомбардировщиклени ашыргъанды, жердеги аскерлерибизни кёкден къоруулагъанды, душманны самолётлары бла, артыкъда "мессершмидтле» бла, къазауатха киргенди. 

Аны юсюнден полкну командири А.С. Петрунин былай жазгъанды: " Эскадрильяда угъай, саулай полкда да Джанибекни уста лётчик болгъаны эмда командованияны буйрукъларын да ма алай уста толтургъаны ючюн бек сюйгендиле десем, ётюрюк болмаз…». Саугъалаугъа кёргюзтюлген заманда жазылгъан эмда Къоруулау министерствону Ара архивинде сакъланнган къагъытда уа ол  былай белгилегенди: "Голаланы Джанибек ..., фронтну Белгород кесегинде 1943 жылны 10 июлундан башлап  ол айны 21-сине дери ЯК-9 самолётда  кёкге аскер буйрукъну толтурургъа 24 кере кётюрюлюп, саулайда 23 сагъатны учуп, бизни жерде аскерлерибизге болушханды,  15 хауа сермеш бардыргъанды, кеси энчи  5 самолётну агъызгъанды.

12 июльда Кругликни тийресинде, бизни аскерлеге болушлукъгъа учуп,    МЕ-109 душман темир машиналаны тёртюсюне тюртюлюп,  ала бла къаты къазауатха киргенди. Душманны кючю андан иги да аслам болгъанлыкъгъа, къоркъмагъанды, аяусуз сермешгенди эмда самолётладан бирин да жокъ этгенди.  1943 жылны 1 августундан ол айны 11-чисине дери уа кеси аллына фашистлени  5 самолётун агъыздыргъанды».

256-чы истребитель авиадивизияны командири,  Совет Союзну Жигити гвардиялы полковник Герасимов: "Ленинни орденине тийишлиди»,- деп жазгъанды. Алай авиакорпусну командири гвардиялы генерал-майор Галунов а,нек эсе да, аны тюзетип: "Правительстволу саугъагъа – Къызыл Жулдузну орденине – кёргюзтюледи»,- деп жазгъанды.  Аны уа Джанибекге 1943 жылда августда бергендиле, аны полку Воронеж фронтда сермешле бардыргъан заманда.

Лейтенант Гола улу, 1943 жылны  10 июлундан башлап 28 августуна  дери  фронтну Прохоровка, Белгород, Ахтыр бёлюмлеринде къуллукъ эте,  ЯК-9 самолёту бла  9 немисли самолетну (6 МЕ-109, 2 ВФ-190, 1 Ю-88) отха алдыргъанды. Ол кезиуню ичинде бу  районда аны звеносу кёкге 96 кере кётюрюлюп, битеу да  78 сагъатны учуп, 16 хауа сермеш бардыргъанды, 4 душман самолётну да жандыргъанды. Кесинден а бир къоранч да этмегенди. 1943 жылны 5 сентябринде аны Ленинни орденине тийишли кёредиле. Саугъалаугъа кёргюзтюлген къагъытда былай жазылады: «Лейтенант Гола улу хунерли лётчикди, хауа сермешлеге устады, къоркъа билмейди. Андан кючлю болгъан душман бла кёп кере сермешгенди эмда хар заманда хорлам бла чыкъгъанды. Батырлыгъы бла анга бойсуннганланы да жигитлик этерге кёллендиреди…».

Курск бла Воронеж тийреледе ууатылгъандан сора немисли аскерле  Днепрге туракълагъандыла.  Гола улуну полку да  Прилуки шахарда (Черниговская область) аэродромгъа кёчгенди. Андан а лётчикле  немисли аскерлеге халеклик жетдиргендиле, бизникилеге Днепрден ётерге болушхандыла, штурмовиклени ашыргъандыла. Гола улу ол сермешледе да усталыгъын эм батырлыгъын кёргюзтгенди.  Аны юсюнден А.С. Петрунин былай жазгъанды: "Ол кюн, 1943 жылны 9 августу, тюз да тюненеча эсимдеди. Лейтенант Гола улу кесини группасы бла бир кере учуп, душманны тёрт самолётун жокъ этгенди, кеслери уа бир машинаны да тас этмегендиле. Дивизияны бизни аэродромгъа келген командири лётчикни батырлыгъына, усталыгъына да асыры бюсюрегенден, аны къаты къучакълагъанды… Ол сермеш ючюн Джанибек  Къызыл Байракъны аскер  орденине кёргюзтюлгенди».

Къоруулау министерствону Ара архивинде болгъан шартлагъа кёре, 1942 жылны 1 августундан 1943 жылны 26 сентябрине дери тамата лейтенант Голаланы Джанибек - «къанатлы жигит»,  бизни аскерлерибизни кёкден къоруулау жаны бла буйрукъну толтура, ЯК-9 самолётда кёкге 102 кере кётюрюлюп, битеу да 91 сагъатны учуп, 39 хауа сермеш бардыргъанды, кеси энчи 15 душман самолётну жандыргъанды.

1943 жылны 26 сентябринде  Киевни къатында Прилуки шахардан узакъ бармай  32-чи авиация полкну лётчиклери олсагъат бошалгъан хауа сермешлерин сюзе тургъанлай, ушакъларын немислилени "ФВ-190"  самолётларындан атылгъан бомбаланы чачылгъан тауушлары бёлдю. Аэродромну от алды. Ол кезиуде биринчи болуп темир къанатлысына Джанибек жан атды, алай ол истребителине жеталмады – бомба сыныкъла, пулемёт окъла да аны жерге къапладыла. Ауур жаралы болгъан жашны аскер госпитальгъа жетдиргендиле. Анга къарагъан хирург айтханнга кёре, батыр лётчикни юсюнде болгъан къоргъашин бешеуленнге жетерик эди. Бир кесекден Джанибек ёлдю. Аны асыраргъа аскер нёгерлеринден сора да, шахарчыла мингле бла чыкъдыла. Бушуулу митингде дивизияны командири Герасимов былай айтды: «Биз бек айырмалы лётчигибизни асырайбыз»,-деген эди.

Ёлгенден сора Гола улу Совет Союзну Жигити деген сыйлы атха да кёргюзтюлген эди, алай кёчгюнчю халкъдан болгъаны ючюн  ол оноу къагъытда къалгъанды, аны къой, Ленинни ордени окъуна берилмегенди. Алай элли жылдан тюзлюк тохташдырылгъанды. РФ-ни Президенти Борис Ельцинни 1995 жылда чыгъарылгъан 910-чу номерли Указы бла Голаланы Нанакъны жашы Джанибекге  «1941-1945 жыллада Уллу Ата журт урушда болдургъан кишилиги эмда жигитлиги ючюн Россей Федерацияны Жигити деген ат аталгъанды.