Бал татыулу харбыз бла хууан къаллайдыла

Июль айны экинчи жарымында аз-аздан харбызланы бла хууанланы сатыу да башланнганды. Биринчиден аланы тыш къыралладан келтире эдиле, энди уа къоншу регионладан ташыу да башланнганды.

Харбыз бла хууан иссиликде бишедиле. Алай ала тийишлисича ёсдюрюлмей, кеслери да тапсыз сакъланнган эселе, адамны саулугъуна хата салмай къоярыкъ тюйюлдюле. Бу кёгетлени сатып алгъанда бегирекда неге эс бурургъа кереклисин Роспотребнадзорну Къабарты-Малкъарда бёлюмюню специалистлери эсгередиле.

Биринчи жорукъ ма буду: харбызланы бла хууанланы жол жанларында,  тийишлисича жарашдырылмагъан жерледе сатаргъа арталлыда жарамайды, аны хар ким да билирге керекди. Быллай жерледе кёгетлеге санитария жаны бла экспертиза хазна этилмегени баямды. Алайлада жюрюген машиналадан  чыкъгъан газлада уулу затла да тахта кёгетлеге бек терк сингедиле. Ол а аланы ашагъан адамны саулугъуна хата болмаса, бир тюрлю хайыр келтирлик тюйюлдю.

Харбызланы бла хууанланы сатыуну юсюнден айтханда, бу иш жаланда рыноклада, тюкенледе неда жер-жерли администрацияла кеслери белгилеген жерледе бардырылыргъа боллукъду, дейдиле специалистле. Тийишли жорукълагъа кёре, аланы  башлары жабылып болургъа керекди. Дагъыда харбызланы бла хууанланы жерге тёгюп сатаргъа жарамайды. Сатыучуну къолунда энчи медицина китапчыгъы, продукциясыны къоркъуусузлугъуна шагъатлыкъ этген битеу документлери да болургъа керекдиле (сертификат неда декларация, кёгетлени ёсдюрген организация берген удостоверение). Дагъыда сатыу этилген жерде предприятияны аты эмда адресини белгиси да болургъа тийишлиди.

Кесилген харбызны бла хууанны бир заманда да алмагъыз; аланы юслеринде заранлы микробла олсагъат окъуна жайыладыла.

Тап бишген, татыулу харбыз уллуду, юсю жап-жашилди, жылтырауукъду, акъ тамгъасы (топуракъгъа жатхан жери) не къадар саргъылдым болса  игиди. Къабугъу женгил батылгъаны ол иги бишмегенин кёргюзтеди. Къол бла ургъанда бишген харбыз аз-маз къалтырайды, къысханда уа  чыкъырдайды, ичи къып-къызыл, урлукълары уа дум-къара болады.

Ашардан алгъа харбызны неда хууанны тынгылы жууаргъа керекди. Къабугъунда болгъан микробла ичине тюшселе, адамны чегилеринде инфекция къозгъалыргъа боллукъду.

Бу кёгетледе нитратла неллай бир болгъанларын жаланда лабораторияда   биледиле. Алай дагъыда аланы сатып алгъанда, талай затха эс бурургъа тийишлиди.

Тапсыз харбызны ичи асыры къызылдан кёксюлдюм окъуна болады. Ортасындан къабугъуна созулгъан «чачлары» акъ тюйюлдюле, саргъылдымдыла. Кесген жери уа сыйдамды, жылтырауукъду. Сёз ючюн, иги  харбызны алайы зыбыр болады.

Бу жорукълагъа хууанны сайлагъанда да эс бурургъа керекди. Алай дагъыда мында энтта да талай энчиликле бардыла. Хууанны бутакъчыгъы болмагъан жаны аз-маз жумушакъ болургъа керекди. Ол къаты эсе, кёгетни иги бишмегеннге санагъыз. Къол бла ургъанда уа, иги хууан тунакы таууш этерге керекди. Дагъыда аны юсю кесгинчи окъуна ариу ийис этеди. Ол жокъ эсе, кёгетни алыргъа кереклиси да жокъду.

Сатып алгъан харбызларыгъыз бла хууанларыгъыз не къадар татыулу болгъанлыкъгъа, аланы ашагъанда, бютюнда гитче сабийлени сыйлагъанда, мардасы болургъа кереклисин да унутмагъыз.