«САНГА КЪАРАЙ, КЕТЕРЧА МЕН…»

Ала кеч тюбеген эдиле. Ёмюрледе, заманлада ажашып. Алай жюрек жюрекди. Анга заман да, айырылыу да, дуния алышыу да жокъду. Не сюеди, не сюймейди. Ауазын эшитгенлей, ангылады ол кёп жылланы излеп айланнган насыбын тапханын. Алай ол насыпмы эди, кючюнг-къарыуунг, онгунг да – жашауунг де да къой, артда къалгъанда?  

Нёгер къызларыны ортасында олтуруп, гитарада безирей, таулу ийнарла айта тургъан Нюржан да тохтады, аны къарамын сезип.

– Жырла, жырла, тохтама, – деди Жамал, кеси ауазын таныялмай.

– Сиз назмучусуз да?

– Хау. Жырла…

Бир кесекден, акъыл жыйып: «Къызынг кибик бир сабийге не аралып тураса, башы болмагъан?!» – деп, кеси кесине уруша, Жамал эшикле таба тебиреди. Аякълары алгъа элте, жюреги артха тарта, ауур атлагъанча кёрюнюп, къымылдауун женгил этерге кюрешди. Чыкъды да, жолну ёрге айланды.

– Алай тохтагъыз!

Аты сагъынылмаса да, ол анга айтылгъанын жюреги бла сезип, назмучу ызына къарады. Жел къуу тюкню алып келгенча, аяз этеклерин, женглерин ойната, Нюржан аны къатына жетди. Экиси да бир бирге къарап сюелдиле.

– Ашырайым. Къалай ары барлыкъса?

– Угъай. Мени сакълап турадыла…

«Да, хау, – деди Жамал кесине. – Адамла бир зат бла – жыл санлары бла  не сыфатлары бла – бир бирге ушаргъа керекдиле, андан ары биргелей къычырым жол барлыкъ болсала да…»   

Жыл санлары – анга жыйырма тёрт. Жамалгъа уа – эллиден иги да атлап, кеси да юйдегили.

Ах, къалай терс... къалай тюз болду аланы жолугъуулары! Ала биринчи кере бир бири кёзлерине къарагъандан арысында тынчлыкъ къоюп кетген эди дунияны.  Жылдан бери тизгин жазмай тургъан Жамал, кече жукъламай. къаламын солутмай чыкъды тангнга.

Тюбеген а Москвада этдиле, билмей, сунмай, алай сакълап тургъанлай.  Юйге бирге къайтдыла. Самолёт бла угъай, поезд бла. Алай тап эди, терк айырылмазча.  

Биз гитче шахарчыкъда жашайбыз. Мында аланы бирге киши да кёрмегенди. Жаланда телефонла сакълагъандыла тасхаларын. Тюбешгенлей а ала, автобусха, поездха минип, жууукъ жерлеге кетгендиле бирге.

Ол кюнлени эсгере, Нюржан  Жамал жолда къалай насыплы, жарыкъ болуучусун кёз аллына келтиреди.  Юч минутха тохтагъан вагонден секирип тюшюп, къучагъы бла гюлле келтириучюсюн. Ала бирге жырлаучу жырла башха ёнлю болгъанларын. Жамалны назмуларына макъам тагъып, ненча кере къууандыргъанды Нюржан. Кюле эди кюн, ойнай эди аяз, ала бирге болгъанда.

Алай бла, бир къысха кюнча, эки жыл озду. Жамал кеталмай эди юйюнден, юйюрюнден. Ол тиширыуну жокъ эди аны аллында терслиги. Юч сабий ёсдюргендиле ала – эки жаш бла къыз. Къыз Тюркде жашайды. Юйреннгендиле аны тышында болгъанына. Жашладан бири аскерчиди. Узакъ Владивостокда башлап къуллугъун, юйдегиленип, анда къалгъанды. Экинчиси уа архитекторду. Мында иш тапмай, уллу шахарда турады. Аланы аналарын кеси жангызлай къоялмайды Жамал. Аны къалай терслегин?

 «Айырылайыкъ. Былай жашаргъа жарарыкъ тюйюлдю», – деп ненча кере айтдыла ала бир бирге! Айхай, аланы бирге тартхан кюч аурууча бир затды – дарманы уа жокъ.

Нюржан жашауун къурамагъанына жарсыйдыла ата-анасы. Ма бу уа деген жашла тилегенде да, къызы алагъа эс бурмагъаны тынчайтмайды аланы. Школда, артда Москвада да биргесине окъугъан Ахмат келечиле ийгенде,  бары да къууандыла. Къыз а къууанмады.  Жюрегиндегин анасына айтханда, ол сау кюн жиляды.

Нюржан:

– Мен эрге чыгъама. Москвагъа кетеме. Андан а Италиягъа, – деди саламлашхан да этгинчи телефоннга.

– Италиягъа? Ол а бек ариу жерди.

– Сёлеше турурмуса?

– Сёлеширме.

Биле эди Нюржан аны сёлешмезлигин, алай а сакълап турду. Сюйген адамынгы атып кетген бек къыйынды.

Ахмат иги адамды. Сабийлигинден нёгери. Аны бла жашагъан да тынч эди, сёзсюз ангылагъандыла ала бир бирни. Италияны, аны адамларын да бек жаратханды Нюржан – халалла, ачыкъла, таулулагъа ушап. Тилге да терк окъуна юйреннгенди.

Жамал а уллу романла жазып башлагъан эди. Бирин, экинчисин, ючюнчюсюн…

Бирге ушамагъан сезимле жашай эдиле Нюржанны жюрегинде Жамалгъа бла Ахматха.  Бири – отча, бири – салкъын кюнча. Жашчыкъ туугъанда да кетмеди поэтге сюймеклиги. Жаланда ол андан туумагъанына жарсыды. Бек жарсыды.

Баям, хар не да алай барып турлукъ эди, Ахматны жашауу замансыз юзюлмесе. Юйден сау чыгъып кетип, къайтмай къалды – жюреги тутуп, болушлукъ эталмадыла. Аны ёлюгюн ата журтха келтирген къыйын ишледен бири болуп, Нюржан бир кесекге бушууун иш ду унутду. Адамла болушмасала, болалырмы эди?

Аллах аны башсыз къойгъанын кеси терслигинден, кеси гюняхларындан сунуп, кеси кесин ашап турду Нюржан. Алай жашау жашауду. Кюнлени биринде жашчыгъы бла паркда бара тургъанлай, Жамалгъа тюбеп къалды. Кёрмегенча этип да кетер эди, жюреги алай урмаса, сюйюнчюлюк айтып, къууанч хапар берип, бетин алай къызартмаса, жашчыгъы аны башын сылагъан кишини тюбюнден ёрге къарап тохтамаса.

– Атынг неди, жигит?

– Жамал.

– Мен да Жамалма. Тамата  Жамал. Сора биз экеулен болабыз! Ариу анангы да алып, мороженый ашаргъа барсакъ, не дейсе?

– Барайыкъ!

Ма былай тюбедиле ала жангыдан, бешжыллыкъ айырылыу бир заманда да болмагъанча. Къайры кетерик эди ол аланы бирге байлагъан уллу сезим? Тынчайтмай, термилип туруп, жангыдан кюннге чыкъды. Энди жашырмады Жамал сюймеклигин. Аланы ючюсюн да бирге кёрюрге боллукъ эди шахарда.

Жашчыкъ къууанчлыды. Хар не да жангыды анга. Таматала уа – юч адам – бу жарсыулу болумда жау чыракълай эрийдиле. «Ансыз жашаялмайма», – деп кетеди Жамал юйюнден Нюржаннга. «Сабийлерим не дерле, аналарын атып кетсем?» – деп къатлайды кёзлери бла, къарангы терезеге къарап, Нюржанны жылы фатарында олтура.

– Бар, – дейди Нюржан. –  Тамбла да кюндю...   

Тынч тюйюлдю былай жашагъан. Жамал кесин терслейди, алай ол да не этсин бу аман жюрекге, кёкден келип, анга кирген измиге?

«Биз бир юйюрлю болсакъ…» Ол алай айтса, Нюржанны жюреги женгил болуп, къанат алып тебирейди. «Сора не боллукъду ол заманда?»  – деп, тиширыу аны артха къайтарады. Болсада къадар алай сюйсе, не этгин?

Ишлеген жеринден, ол а тыш къыраллы тиллеге юйретеди окъуу арада сабийлени, аны Москвагъа ийгенлеринде, ызындан учхан эди Жамал. Керти поэт, бий къылыкълы кавказлы, хан саугъала этерге хазыр эди сюйгенине. Ол аны анда Литераторланы юйлерине элтип, кесини ахшы тенглери бла танышдыргъанда, билди Нюржан поэтни бийик даражасын. Сора сейир этди: «Керти айтадыла, кеси жеринде файгъамбар жокъду деп».

Бютюнда бек сюйдю ол аны, ёхтемленди. Жамал а кертини, жалгъанны багъасын да биле эди да, ышарып турду.

Ол алгъын бу жашауну хакъ суннганды, энди уа ангылагъанды ол хаух болгъанын. Жарсыйды ол бошалыр деп. Ол тая баргъаны сайын насып ёмюрю да къысхара баргъаны ачытады аны. Тюзетир онг а жокъ.

«Ёлсем…» – дейди да, тохтайды. Баям, кёзюне келтиралмайды аны ашыргъанлада Нюржан болмазын. Алай а биледи, аныча таза киши да жилямазын ызындан. Андан сюеди ариу сёзле айтыргъа, ёхчеге угъай, кертиден, жюрекден. Бир такъыйкъа да къайтып келмезин биледи да, ашыгъады аланы аны эсинде къояргъа  Не затха къууаныргъа керегин сезип жашайды ол. Нюржан да биледи, аны блача иги анга бир заманда да боллукъ тюйюлдю. Аны бла сёлешгенча, ким бла сёлешириксе? Аны бла тынгылагъанча, ким бла тынгыларыкъса?

«Бирча тюшле кёребиз!» – деп, сейир этди ол бир эрттенликде, Жамал тюшюн айтханда. Бир къайгъы кирди жюрегине. Айхай, ол тюш иги тюйюл эди…

Ойнай-ойнай, ийнар айта, кетди ингирде. Экинчи кюн а ол дуниясын алышханын билдирдиле.

«Ёлсем, италиян тилинде бир жыр айтырса, келип…» Ойнапмы айта эди ол алай, билмейме. Алай болур ансы, къабырлада ким жырлайды?

«Дунияны къучагъына ким жыйгъанды? Дуния уллуду, сейирди!» – деучю эди жазыучу, къолларын да ёрге кётюрюп. Ма ол уллу дуния ансыз магъанасыз да, гитчечик да болуп къаллыгъын къалай ангыламай эди хар нени да билген поэт?

Мудах кёзлери бла эрттегили къыл къобузчу къарайды къабыргъадан. Олду Нюржанны ушакъ нёгери – сюйгени тагъып кетген сурат.  Ол Жамалны ауазы бла:

Жырлай эдинг ариу  жырны,

Ары салып тасха сырны.

Сен айтмасанг аны алай,

Турур эдим жюрек алдай,

Насып танымай ёмюрге…

Ах, мен къоркъама ёлюрге!.. – дейди.

Алай болса, кетип бара,

Манга жууукъ туруп къара.

Санга алгъыш этерча мен,

Санга къарай, кетерча мен…