Бир тюрлю сылтау бла ёнкюч излерге, берирге да тюшеди. Алай аны артха алгъан а бир-бирде къыйын болуучуду, бютюнда сёз уллу ахчаны юсюнден бара эсе. Аны себепли юристле борч бергенде, ол шартны къагъытха тюшюрюрге керекди деп юйретедиле. Аны къаллай кезиуледе юридический кючю болгъаныны, къалай жазаргъа кереклисини юсюнден бизге юрист Азамат Тохов ангылатады.
- Ахчаны борчха бергенде, аны ёлчемин, къайтарыуну болжалын да сёз бла тохташдырыргъа боллукъду. Алай бу амалгъа артыкъ бек ышаныргъа тюшмейди, нек дегенде эки жанындан бири кеси аллына белгиленнген болжалны неда бир башха затны тюрлендирип къояргъа боллукъду. Ахчаны ол халда керти да жууукъ неда бир бек ышаннган адамлагъа берсегиз игиди.
Ёнкючню юсюнден келишим (договор займа) асламысында уллу ахча кёп заманнга алына эсе, кеп излемле бар эселе этиледи. Аны банк неда башха кредит организация бла тауусадыла. Расписка да анга ушайды, алай ол тынчыракъ жарашдырылады. Тюз къуралгъаны шагъатлыкъ этген официал документди.
Борчну ёлчеми минг сом, миллионла да болургъа боллукъдула. Къайсы валютада берилгенини башхасы жокъду – иш сюдге жетсе, ол кезиуде болгъан курсха кёре ахча россейли сомлагъа кёчюрюллюкдю. Борч не жумушлагъа алыннганы да суралмайды, инсан кесине бир затмы алады огъесе бизнесми ачады – аны оноуун кеси этеди.
Расписканы юйюр халла бла байламлы да жазаргъа жарайды, сёз ючюн, алиментлени ишни сюдге жетдирмей алыр ючюн. Ахчаны бу амал бла энчи предпримательле, фирмала да алыргъа эркиндиле.
Алай, даулаш чыкъгъанда, расписканы юридический кючю болур ючюн, аны тюз толтурургъа керекди. Анда адамны аты эмда тукъуму бла бирге паспортуну (сериясы, номери, къачан берилгени, пропискасы) неда башха аллай документини шартлары жазылыргъа тийишлидиле, организация эсе – ИНН-и, къырал реестрде регистрациясыны номери да. Бу шартла жокъ эселе, артда адамны къол бла жазгъаныны экспертизасы этиледи.
Бирде распискада кредиторну юсюнден бир зат да жазылмай къалыучуду, анга артда сюдде къарамай къояргъа боллукъдула. Инсан ахчаны къайтарыргъа керекли болжалын, аны процентге берген эсе, ёлчемин да чертирге керекди. Ахчаны ёлчеми тарихле, сёзле бла да жазылады. Ёнкюч тилеген адам ахча аны къолуна тюшгенин, аны ай сайын аз-аз неда бир кереге толусунлай къайтарыргъа кереклисин да белгилерге керекди.
Бир-бирле расписканы компьютерде жарашдырып, артда къагъытда къол салып къоядыла. Алай, жарсыугъа, артда сюдде ахчагъызны бергенигизге, артха алмагъаныгъызгъа женгдирирге къыйыныракъ тюшерикди. Сёзледе халат жиберген эсегиз, бир окъуна болсун, жангыдан жазыгъыз. Нек дегенде борчну къайтартханда аллай документни юридический кючю боллукъ тюйюлдю. Ахча берип, расписканы да жарашдырып бир кесек заман ётгенден сора тюрлениуле кийире эсегиз, ала къайсы кюн этилгенлерин белгилегиз, къол салыргъа унутмагъыз.
Расписканы жарашдыргъанда нотариусну шагъатлыгъы изленмейди, алай жашауда аны кёпле хайырланадыла, ол артда даулашдан терк къутулургъа болушурукъду. Нотариус келишимни тауусханланы шартларын алып жазады, ахча берилгенине шагъатлыкъ этеди, юридический жаны бла тинтиуле бардырады.
