Сиз а сюемисиз къонакъ алыргъа, къонакъгъа барыргъа?

Ата-бабаларыбыз къонакъбайлыкъны бек сыйлы адетге санагъандыла. Къонакъгъа не заманда да энчи отоу хазыр болгъанды, аны эм иги ашарыкъла бла сыйлагъандыла, жумушларына къарагъандыла. Къоншугъа кирген-чыкъгъан а хар кюннгю жашауну кесеги эди. Алай, заманны баргъаны бла кёп зат тюрленнгенди. Тыш къыраллада сормай къонакъгъа баргъан айыпды. Сора, къонакъбай адам сакъламай эсе, къонакъ алыргъа сюймегенин ачыкъ айтып къояды, ол бир кишини да кёлюне тиймейди. Бизде да хал анга ушаш бола баргъаны эсленеди. Газет окъуучуларыбыз а аны юсюнден къаллай оюм этгенлерин билир муратда, соруу бардыргъанбыз.

Доттуланы Мустафа, инженер:

 - Юйюбюзде къонакъла жыйылсала, айхай да, сюеме. Ол заманда, юй адамдан толуп, нюр келеди, къонакъ алыргъа биз къачан да хазырбыз. Аны бла бирге уа кесим да, къонакъгъа барып, жууукъ-ахлуларымдан тансыгъымы алсам, хычыуун кёрюнеди. Алай, билдирмей барыучуладан тюйюлме, аны тюзге санамайма. Сора, саугъасыз къонакъгъа барыргъа жарамайды деп оюмлап, адамны юйюне къуру къоллу кирмеучюме.

Акъайланы Лейля, устаз:

 - Къонакъбайлыкъ адетибиз эм ариуладанды, арада жууукълукъну кючлейди, байламлыкъланы сакъларгъа себеплик этеди. Бир-бир миллетледе къонакъгъа сормай бармайдыла, мен аны ангыламайма. Бирле билдирмей барсанг, адамны жунчутурукъ сунадыла. Алай ата-бабаларыбызны заманын эсгерсек, аллай адет болмагъанды. Аны ючюн бир киши да къайгъыгъа кирмегенди, ара бузулмагъанды. Ол угъай адамла бир бирни бютюн иги кёргендиле. Бюгюнлюкде бу тёрени телефон, Интернет алышындыра баргъанча да кёрюнеди. Болсада аллай къонакъбайлыкъны татыуу жокъду.

Мокъаланы Зульфия, юй бийче:

 - Къонакъбайлыкъ – ол эрттеден келген ариу адетлерибизден бириди. Таматаларыбыз: «Къонакъ Аллахны къонагъыды», - деп айтханларын кёп кере эшитгенме. Ол себепден, юйге адам келсе, бек сюеме, кесим да жууукъланы, бютюнда саусуз болса, аны жокъларгъа кюрешеме. Къонакъгъа ариу тюберге, аны сыйларгъа тийишлиди – ол тёреди. Къонакъгъа баргъанда уа, бир гитче саугъа окъуна алып барсанг, ариу кёрюнеди.            

Алтууланы Хызыр, эркин тутушуудан тренер:

 - Таулуланы бу ариу адетлери бек бийикдеди. Къайсы миллетни келечилери да бизге келселе, къонакъбайлыгъыбызгъа ыразы болуп кетедиле, адамларыбыз кимге да ариу тюбейдиле, иги боладыла. Мен аны атамы юлгюсюнде кёреме. Юйюрюбюзде арбазыбызгъа кирген инсаннга жарыкъ болуу тёреди. Атам тыш адам, ахлу келсин, къой, тауукъ, гогуш не болса да сояды, хант къанганы аш-азыкъдан толтуртады. Аны мен уллума, ол гитче дегени жокъду, не жумушну да къолгъа алып, этип, юлгю кёргюзтюп къояды. Атамдан бу затлагъа юйрене, анга ыспас этеме.

Хау, бюгюнлюкде, эртте заманладача, эркин бир бирге барып, юйде олтуруп, къонакъ болуп туруу алай терк тюбемейди. Адамла къазауатдадыла, жашауда чурумла, къайгъыла да кёбюрекдиле. Адамда аз тюрлю болум чыкъмайды, аны ючюн къонакъгъа барлыгъынгы, ол абызарамазча, билдирирсенг, тюзюрек болур. Сора, ауругъанны барып кёрген, билеклик эте билген, жууукълукъну жюрютген бек магъаналыды, анга динде да уллу магъана бериледи.

Жаппуланы Жансурат, бухгалтер:

 - Бу адетибиз, жарсыугъа, бурун заманладача сакъланмагъанды. Алгъа жыллада адамла бир бирни кёрюрге, бош тансыкълап жолгъа чыгъып къала эдиле. Бюгюнлюкде уа къонакъгъа баргъынчы не алайым, къуру къоллай кирсем, ушамаз, деген сагъышха къаласа. Аны къой, элтген затынгы жаратмаса, аны бир-бирле жашырып да кюрешмейдиле. Бир жаны бла ол заманны излемлерине да келише болур, алай эсиме адамла кеслерини жашауларын кеси къоллары бла къыйын этедиле деген сагъыш келеди. Къоншула окъуна бир бирге артыкъ кирмейдиле. Ата-аналарыбыз аны ючюн жарсый эсе да, бизни тёлю уа бу жанына артыкъ къайгъырмайды. Кесими юйюрюмю юсюнден айтханда, биз къонакъ алыргъа къачан да хазырбыз, адамла келселе да, сюебиз.