Бу кюн не бла белгилиди

Ишчи низам къатыланады

1940 жылда 26 июньда Совет Союзда ишчи кюнню болжалы сегиз сагъатда тохташдырылгъанды. Ишден сормай кетгенле уа уголовный жууапха тартыллыкълары белгиленнгенди.

ВКП(б)-ны 1939 жылда мартда бардырылгъан съезди адам санына кёре продукция чыгъарыу жаны бла жер башында алчы капиталист къыралланы жетерге эмда озаргъа оноу чыгъарады. Бу борч 10-15 жылны ичинде толтурулургъа керек эди. Съездде ючюнчю бешжыллыкъны (1938-1942) планын да дурус кёредиле. Къыралда жангы предприятияла къурала барадыла, халкъны иш кёллюлюгюн кётюрюуге аслам эс бурулады.

Алай бла, 1940 жылда 26 июньда СССР-ни Баш Советини Президиумуну «Сегизсагъатлыкъ ишчи кюннге эмда жетикюнлюк ишчи ыйыкъгъа кёчюуню, сора дагъыда сормай ишден кетерге чек салыуну юсюнден», ызы бла уа «Машина-трактор станциялада уруннган трактористлеге эмда комбайнёрлагъа сормай ишден кетерге жарамагъаныны юсюнден» указлары чыгъадыла.

Бу бегимледе айтылгъаннга кёре, къырал предприятияладан бла организацияладан айтмай кетгенлеге неда башха жерге кёчгенлеге сюд этилип, ала 2-4 айгъа тюрмеге тюшерге боллукъ эдиле. Ишге сылтаусуз келмей къалгъанла уа алты айгъа дери иш хакъларыны тёртден биринден къуру къаллыкълары белгиленнгенди.

Биринчи атом электростанция

1954 жылда 26 июньда Обнинск шахарда жер башында эм биринчи атом электростанция ишлеп тебирейди. Юч жыл андан алгъа СССР-ни правительствосу белгили совет физик, алим Игорь Васильевич Курчатовха ол шахарда атом энергия бла ишлеген электростанция къураргъа буйрукъ береди. Алай бла къысха заманны ичинде 5 мегаваттлыкъ графит-уран реактор («Мамырлыкъны атому») 1500 кВт кючю болгъан генераторну буруп тебирейди.

Кёп да бармай Обнинск заманнга кёре алчы илму шахар болады. Анда бютюн кючлю станцияланы къурау бла кюрешип тебирейдиле. 1964 жылда уа 300 мегаватт электрокюч берген Белоярск  АЭС ачылады.

Обнинскде станцияда алыннган сынам гитче АЭС-ле бла Таймырны эмда Чукотканы жылыу эмда ток бла жалчытыу проектлени жарашдыргъанда да хайырлы болгъанды. «Терк» нейтронлада къуралгъан реакторла уа шёндюледе окъуна суу тюбюнде жюзген кемеледе ишлейдиле.

2002 жылда станцияны андан ары ишлетгенден хайыр боллукъ тюйюлдю деп, аны жабаргъа оноу этиледи. Бюгюнлюкде ол эсгертме комплексди, Россейде халкъланы маданият байлыгъына саналады. 

Генералиссимус чын

75 жыл мындан алгъа (1945 ж.), кюн кюню бла, Совет Союзну Генералиссимусу деген чын кийириледи. СССР-да анга тийишли жаланда Иосиф Сталин болгъанды.

Орус тилге «генералиссимус» деген сёз Алексей Михайлович патчахны заманында киргенди. Аны тыш къыралланы оноучулары Баш аскер таматагъа сёлешгенлеринде хайырланнгандыла. Биринчи орус генералиссимус а Пётр Первыйни тенги, экинчи Азов жортуулда битеу аскерлеге башчылыкъ этген боярин Алексей Шеин болгъанды. Бу чыннга патчахны жёнгери, орус-швед шимал урушда кёп хорламла келтирген князь Александр Меньшиков да тийишли кёрюлгенди. Алай ол аны Пётр ауушхандан сора аны туудугъундан – Экинчи Пётрну - къолундан алгъанды.

Белгили аскер башчыла бла бирге генералиссимус чын патчахны юйдегилерине да бериле тургъанды. Сёз ючюн, Анна Леопольдовна – жыл саны жетмеген Иоанн VI-чы патчахда регентша – 1740 жылда ноябрьде анга кесини юйюр таматасын – принц Антон-Ульрих Брауншвейгскийни - тийишли кёргенди. Алай тюзюн айтханда, ол адамны аскерчиликде бир тюрлю жетишими болмагъанды.

1799 жылда белгили орус аскер башчы Александр Васильевич Суворов генералиссимус болады. Совет Союзда уа бу чын, айтханыбызча, Уллу Ата журт уруш бошалгъандан сора, 1945 жылда 26 июньда, кийирилгенди. Экинчи кюн ол Сталиннге «Уллу Ата Журт урушну кезиуюнде къыралны аскерине башчылыкъ этип, Совет Союзну аллында бек уллу къыйыны болгъаны ючюн» деп берилгенди.

СССР-ни тарыхында жаланда бир генералиссимус болгъанды – Сталин. Къырал чачылгъандан сора уа, 1993 жылда, ол эмда талай башха чынла Россей Федерацияны Сауутланнган кючлерини аскер чынларыны тизмесине кирмей къалгъандыла.