Къар аулакълада, исси къумлу жерледе, тайгада, таулада да Россейни къоркъуусузлугъун жалчытадыла

1918 жылда 28 майда жангы совет къыралны чеклерин къорууларгъа жууаплы энчи структура къуралгъанды.  Андан бери озгъан 98 жылны ичинде чекчиле кеслерини борчларын кечеди-кюндю, къызыуду-сууукъду деп къарамай толтурадыла,  къар аулакълада, исси къумлу жерледе, тайгада, океанлада эм таулада  Россейни къоркъуусузлугъун жалчытадыла.

Совет Союз чачылгъандан сора уа къыралны чеклери Къабарты-Малкъарны тау жерлерине  жетгендиле. Кавказ таула кеслерини ариулукълары бла энчидиле, алай аны бла бирге уа былайда чекни сакълагъан къыйын борч болгъанды.  Тикли жерледе жюрюген алай тынч тюйюлдю, кийик жаныуарланы жаяу жолчукълары бла ёргеден-ёрге ёрлей, кёкге жетгенча боласа.

Хауаны болуму  уа хар сагъатдан да алышынады:   кюн тийип тургъанлай, олсагъат жауун неда къар жауар, туман басар, къаты жел урур.  Быллай болумда уа ажашып, къалайгъа жетгенинги окъуна ангыламай къалыргъа боласа.  Эсингде да болмай тургъанлай, тау башындан ташла юзюлюп, алларына тюшгенни теплеп, ууатып, жер бла тенг этип къоярла. Неда къышда   къар юзюлюп биргесине  таш, агъач элтип, тюбюне дери жетер.

Ма быллай болумлада сакъларгъа тюшеди бизни аскерчилерибизге къыралны къоркъуусузлугъун.   Россейни бла Грузияны арасында чекни узунлугъу  190 километрден асламды.  Жаланда Элбрус районда ол 64 километрди. Районда уа бюгюнлюкде   юч застава къуралгъанды: Огъары Бахсан, Элбрус эм Терс-Къол элледе.

«Эльбрус» застава Совет Союзну жигити Иван Латышны атын жюрютеди.    Донбассда  элчи гюрбежичини жашы  1930 жылда  тыш къыралгъа къачып баргъан басмачланы алларын тыйып,  заставадан чекчиле келгинчи  ала бла уруш этип, жигитча ёлгенди.    Иван Петрович батырлыгъы  ючюн  Совет Союзну Жигити деген сыйлы атха тийишли  болгъанды.   

Чегем районда застава уа Булунгу элни тийресинде орналыпды. Черек районда ала  Бызынгы эм Огъары Малкъар элледе салыннгандыла.  Огъары Малкъардагъы Совет Союзну жигити Пётр  Таранны   атын жюрютеди. Ол Уллу Ата журт урушда  Ростов эм Орджоникидзе шахарланы къоруулау къазауатха къатышханды. Кавказ ючюн сермешледе да батырлыгъын кёргюзтгенди.

1943 жылда 30 апрельде ол Крымск шахарны къоруулау  урушда аскерчилери бла бирге фашистлени окопларын чачып, кёп немислини къыргъанды.  Эки кере жаралы болгъаны да тохтатмагъанды батыр аскерчини, ол душманла от ачхан бир ненча жерлерин жокъ этгенди,  9 немислини  ёлтюргенди. Кеси да Крымск шахар ючюн жан бергенди.  Пётр  Таран   батырлыгъы ючюн  Совет Союзну Жигити деген бийик атха тийишли болгъанды.

Накра, Бечо, Местия, Гёзе ыфчык, Хотю-Тау эм башха ауушлада жаяу жолла къурап, Совет Союзну заманында туристле  Грузиягъа эм андан бери аууп тургъандыла. Бусагъатда бу тийреле къыралны чеклерине киргендиле. Аны къоруулагъанланы арасында уа кёп таулу жаш да бардыла. Ала борчларын жууаплы толтуруп,  командованияны  махтаууна тийишли боладыла.  Таулада ёсген, бийик къаялада кийиклеча айланнган жашлагъа борчларын толтургъан женгилди, алагъа тау тикледе чырмаула, тыйгъычла жокъдула.   

Кавказ таула деменгиликлери, ариулукълары бла битеу дуния башында белгилидиле, адамланы кеслерине тартханлай, тансыкълатханлай турадыла. Ёмюрледе эримеген чыранлары  кюнде кюмюшча жылтырайдыла. Тау къушла, къанатларын кенг жайып, ёхтем, кёкде къалкъыгъанча учадыла. Къайсы тауну башына чыгъып, тёгерекге къарасанг да, хар жерни кесини башха тийрелеге ушамагъан ышанлары бардыла. Ма быллай тамаша жерде къуллукъ эте, чекчилерибиз республиканы, саулай къыралыбызны да къоркъуусузлугъун, тынчлыгъын, ырахатлыгъын сакълайдыла.