Жерле нек тозурайдыла?

Жер къайда да эм магъаналы табийгъат байлыкъгъа саналады. Эл мюлкде производствону эмда адамны жашау болумуну экономиканы жаны бла мурдору да олду.

Дайым хайырланыуда болгъан жерле аз-аздан тозурап барадыла. Ол мардасындан озса уа, арталлыда жукъгъа жарамаз чекге жетедиле. Анга уа жууапсызлыкъ, тийишли жорукъланы сансыз этиу келтиреди. Жер участкаланы иелери аланы толтурмай, ишни бардыргъанда бар керекли жумушланы да тамамламай турсала, аланы битимлилиги азаяды, ызы бла уа иги да тозурап тебирейдиле.

Быллай осал халгъа не затла келтиредиле? Россельхознадзорну Къабарты-Малкъарда эмда Шимал Осетия-Алания Республикада Управлениясыны специалистлери айтханнга кёре, бек биринчиден жел эмда суу эрозияла. Экинчиси сабанланы тиклиги беш градусха жетген жерледе къурагъанда тюбейди. Нартюх неда чёплеу тизгинлени орталары бла саркъгъан жауун суула, топуракъны аз-аздан ашай кетип, артда жукъгъа жарамазча этедиле.

Жел эрозия уа тёгереклеринде агъачла къуралып сакъланмагъан сабанлада болуучуду. Семиртгичлени неда пестицидлени тапсыз хайырланса, ол да топуракъны структурасын бузады, тюрлю-тюрлю осал затлагъа чыдамлылыгъын азайтады. Ауур темирлери болгъан пестицидледен мардасыз берилсе, топуракъны ачылыгъы тюрленеди, анда хайырлы микроорганизмле бла къуртла да къырыладыла. Ол а, бары да, битимлиликни бек азайтады. Анга химия эрозия дейдиле.

Эл мюлк техниканы тапсыз хайырланса, ол да жерге хата салмай къоймайды. Бютюнда мылы жерлеге сакъ болургъа керекди. Аланы юсю бла ауур машиналаны ары-бери къуууп турургъа жарамайды. Тепленнген топуракъны уа сюрюп, ызы бла семиртгичле къуюп тап халгъа келтирирге керекди. Ансыз ол тийреде тирлик алыуну юсюнден хапар да боллукъ тюйюлдю.

Сугъарылгъан жерлени сууну артыгъы бла хайырланыу да тозуратады.  Топуракъ бек мылы болса, аны къурамы тюрленеди, битимлилиги да бек азаяды. Аны быллай эрозиядан сакълар ючюн а бу жумушну тамамлагъанда (сугъарыу) тынгылы агрегатланы хайырланыргъа керекди.

Алай бла тик жерлени кёнделен сюрюрге тийишлиди, желден сакъларча уа сабанланы тёгереклеринде терекле орнатыргъа керекди.

Жерлени битимлилигин тозуратхан аз зат жокъду, мында аладан жаланда бир кесеги кёргюзтюледи. Къалай-алай болса да, баш сылтау а бирди - ол, айтханыбызча, агротехника, агрохимия, мелиорация, фитосанитария эмда саулай эрозиялагъа къажау жорукъланы сансыз этиу. Халкъла аралы эмда Россейни законодательстволарында да аны юсюнден айтылмай къалмайды. Жерлени иелери уа быллай излемлеге дайым эс бурургъа борчлудула.