Кооперация – эл мюлкню айнытыуда баш амалладан бириди

Эл мюлкде ишни къурауну бир тюрлюсю - кооперацияды. Аны баш магъанасы – бу бёлюмде уруннганла бир бирлери бла байламлыкъла къурап, сатыу-алыуну алай бардырыуду, болгъан тыйгъычланы, кемчиликлени бирлешип алай кетерирге кюрешиудю. Бу амалны эмда бизни республикада тийишли системаны къалай къураргъа боллугъуну юсюнден оюмун РАЕН-ни академиги, экономика илмуланы доктору, РФ-ни илмусуну сыйлы къуллукъчусу Пшикан Таов билдиргенди.

- Саулай алып къарагъанда, Россей Федерацияда эл мюлк кооперация Башкъортостанда, Татарстанда, Удмуртияда, Оренбург эмда Псков областьлада хайырланады. Алада бирлешип ишлеген мюлкле жетишимли болгъанларын, айный баргъанларын да белгилерчады. Ол регионланы власть органлары да алагъа дайым билеклик этгенлей турадыла.

Бизни республикада бу жаны бла болум, жарсыугъа, артыкъ ёхтемленирча тюйюлдю. КъМР-ни Правительствосуну агропромышленность комплексде кооперацияны айнытыргъа кереклиси бла байламлы былтыргъы буйругъу бу ишге аз-аздан тийишли эс бурулуп башланырыгъына ышаныу береди. Сёзсюз,  кооперация система айтылгъаныча алай терк къуралып къаллыкъ тюйюлдю. Тийишли билим керекди, ишни къолгъа аллыкъ, тири адамла да изленирикдиле.

Кооперативлеге къырал ахча бла себеплик этериги белгилиди. Ол а жалгъан биригиуле къурап, кесине файда тюшюрюрге сюйгенлеге да жол ачарыкъды бери. Не ишни къурай баргъанда да тюрлю-тюрлю чурумла тюбегенлей турургъа боллукъдула. Алагъа артыкъ уллу магъана берирге кереклиси жокъду, республикада эл мюлкде кооперацияны сингдириу бла байламлы биринчи атламла этилгендиле. Ол а болум аз-аздан игилене барлыгъына ышаныу береди.

Биригиуле къураргъа кереклисини юсюнден мен предпринимательле бла тюбешген кезиуледе да айтыла тургъанды. Бюгюнлюкдеча, экономикада къыйын болум болгъан кезиуледе бу амалны магъанасы бютюнда уллу болады. Гитче неда орталыкъ производство болсун, башхасы жокъду, кючлерин, онгларын бирикдирип, продукцияны чыгъаргъанда, аны сатханда да себеплик боллукъду ол.

Кёп болмай Нальчикде Элбрус, Черек эм Зольск районладан келген предпринимательле къатышып конференция да бардырылгъан эди. Анда эки эл мюлк кооператив къураргъа оноу этилгенди: кредитле эм хайырланыучу эмда производстволу. Алай, айтханыбызча, биригиуле жаланда производство бла неда сатыу-алыу бла чекленип къалмайдыла. Терек бахчаланы къурау, жумушланы жалчытыу, кредитле бериу, страхование этиу, товарланы жибериу эм кёп башха жаны бла къураргъа амал барды аланы.

Кооперация системаны къурагъан кезиуде тыш къыраллада сынауну хайырланыргъа да тийишлиди. Алада, бегирекда Швецияда, мен оюм этгеннге кёре, ол юлгюлюдю. Бизни къыралда уа асламысында алгъада хайырланнган методикаланы, амалланы къайтарып келтирирге сюедиле. Ол терс жолду дерге сюеме. Кооперацияны шёндюгю излемлеге келишдирип алай къураргъа керекди. Ансыз бу ишни файдалыгъы болмазлыгъына ишек жокъду.

Производстволарын бирикдирирге, сатыу-алыуну бирге бардырыргъа сюйгенлеге женгил онгла къурар ючюн законлада да керекди тюрлениуле сингдирирге. Тийишли регион программаланы жарашдыргъанда жер-жерлени энчиликлеге, элледе жашагъанланы оюмларына да эс бурургъа керекди. Кооперацияны къурагъан эмда айныта баргъан кезиуледе кесибизде, башха жерледе болгъан сынауну, шёндюгю амалланы да толу хайырланыргъа керекди. Бу ишге илму бёлюм да къошулургъа тийишлиди. Алайды да бу система анга къошулгъанлагъа файдалы болуруна, республиканы кесини да эл мюлкню айнытыу, продукцияны кёбейтиу жаны бла борчларын толтурургъа себеплик этеригине да ышаныу барды деп айтыргъа сюеме.