Илхамы болгъан устаз, керти адам

Белгили жазыучу Лев Толстой устазны юсюнден былай айтханды: "Устазны жаланда тутхан ишине сюймеклиги болса, ол ахшы устаз боллукъду. Сохтасына аны ата-анасыча  сюймеклиги болса уа, ол кёп китапла окъуп, алай  ишин, окъуучусун да сюймеген устаздан жыйырма кере иги боллукъду. Ишине, сохтасына да сюймекликни бирикдире эсе уа, ол чынтты устазды, керти адамды". 

Айтхылыкъ орус жазыучуну бу ахыр  тизгинлери Толгъурланы Наурузну къызы  Пилжаннга толусунлай келишедиле.  Ол адам улуда болургъа керекли бек иги ышанланы иесиди,  жашауну иги жанына тюрлендирирге кюрешеди, битеу кючюн, билимин, сынауун да сюйген ишине береди. Районда ана тилледен  окъутханланы методика  биригиуюне башчылыкъ этеди. 

Пилжан Наурузовна Тырныауузда 6-чы номерли  мектепде малкъар тилден бла литературадан окъутады. Окъутуу-юйретиу ишде уллу сынауу барды, билими теренди. Ол илхамы болгъан адамды,  ишине,алай эсе уа окъутхан сабийлерине да битеу жюреги бла бериледи. 

Толгъурланы Пилжанны педагог усталыгъын не бийик разряд эмда квалификация бла белгилер амал жокъду.  Ол ишими бошадым деп, ашыгъып, юйюне кетип къалгъанладан тюйюлдю. Окъуу юйде,  билим бериуден сора да, кёп жумушла бардыла.  Устазны хар кюню да тынч тюйюлдю. Классда  жыйырмадан артыкъ къызчыкъ бла жашчыкъ санга соруулу, сейирсиниулю къарайдыла. Хар бирине жол таба билирге, сорууларына тюз жууап берирге керексе. «Кюн къалай озгъанын сезмей окъуна къалама»,-дейди устаз.

… Пилжан Наурузовна класс кабинетден коридоргъа чыкъгъанында тёгерекде асыры шошдан, анга ийнаналмай бир кесек мычыды. Бир эки-юч сагъат мындан алгъа бу былайда сабийлени  кюлгенлери, сёлешгенлери, аякъ басхан тауушлары, эшиклени къаты жапханлары эшитиле эди,бусагъатда уа хар жерде да ийнанмазча шошду. Эшикге чыгъып, бир кесек алайда да сюелди. Кюз артыны сууукъ желчиги бетин сылайды. Тырнауузда желле не замандада боладыла. Ала бек терк сууукъсуратадыла.Анга да къарамай, таулу къыз жылны бу кезиуюн бек сюеди. Кюз артыны сары  чапыракъларын жыйып, жол бла угъай, терекле тюбюнде аладан акъгъан чапыракъланы шырылдата, юйю таба ашыкъмай барады. Жолда уа бир талай жыл мындан алгъа Къабарты-Малкъар къырал университетни филология факультетин бошап,бу мектепге жаш къызчыкълай биринчи келген кюнюн эсине тюшюрдю. Ызы бла кёз аллына окъуучулары, бюгюнлюкде  уллу къызла бла жашла болуп, бирери бирер жерде ишлегенлени, юйюр тутханланы  да келтирди. Ала уа кёп эдиле, бек кёп.

Сёзсюз, аны атасы, анасы да  къызлары ючюн бек къайгъыргъандыла, назик, арыкъ къызчыкъ къаллай устаз боллукъду, мында къайсы сабий тынгыларыкъды деп а аз жарсымагъандыла. Аланы юйюрлеринде бу огъурлу эмда бек керекли усталыкъны къолгъа алгъан Пилжан биринчиди.

Ишге барырдан алгъа анга тынгылы хазырланнганды. Мектепде  кёп жылланы ишлеген педагог коллектив бар эди. Аны сохталарын да ала юйретгендиле, алагъа ушаш болургъа, кесин да алай сюйдюрюрге керекди. Аны ючюн а не этейим? Кесими къалай жюрютейим, къалай атлайым? Ма аллай сагъышла  къызны башын  бийлей эдиле. Бек башы уа - ол кесини устазы   Хаджиланы Азретни къызы Мариямгъа ушаргъа сюйгени болгъанды. Ол а керти да акъыллы, халал жюрекли, не заманда да окъуучугъа онг этерге кюрешген эмда сабийлени  кёбюсюн усталыкъ  сайлаууна себеплик этген адам болгъанды.

Пилжанны биринчи дерси, тёредеча, мамырлыкъгъа жораланнганды. Ол ары алтынчы классны башчысыча келгенди. Ма ол кюн  окъуучуларыны ышаныулу, кёп билирге сюйген кёзчюклерин кёргенинде, олсагъат кесин къолгъа алып, буюкъгъанын да унутхан эди. Аны айтхан хапары, келтирген тарыхлары да ангылашыныулу,сейирлик эдиле. Пилжан Наурузовна  магъаналы затны юсюнден терен сагъыш этиуню къозгъай эди.

Окъуучулары къулакъ салып, тынгылап, къолчукъларын да кётюредиле. Алай эсе уа ол аланы эслерин кесине бурдурур онг тапханды. Ол биринчи окъутуу кюню,  кеси аллына ишлеп башлауу да эди.    Андан сора жылла бир бирин озуп тебиредиле.Алада уа къууанчлы,къайгъылы, шургулу,жетишимли, кемчиликли, дайым да излеулю кюнлери, сагъатлары да кёп эдиле. Анга  ол келген шуёх  педагог коллектив, директорну  орунбасары Хаджиланы Мариям бла бирге  уллу себеплик этгендиле.

Окъуучулары уа Пилжан Наурузовнагъа ийнаннгандыла. Алагъа аны бла сейир эди. Ол кеси сюйген ана тилине бла литературагъа алада да сюймекликни  къозгъагъанды. Алай болур ючюн а  тюрлю-тюрлю  адабият  ингирле, диспутла, тюбешиуле да къурагъанды. Аллай затла уа окъуучуланы бирикдириу бла чекленип къалмай,  поэтлени, жазыучуланы чыгъармаларын, жашау жолларын да терен билирге себеплик этедиле.

Пилжан Наурузовна бир заманда да эсинден кетермейди, билгенин  башхалагъа  къызгъанмай берирге кереклисин. Ол окъуучуларын юйретиу бла чекленип къалмай, ала бла бирге кеси да кёп затха  юйреннгенди. Сёз ючюн,  багъалыны жалгъандан айыра билирге,  жашаугъа, адамлагъа, кеси кесине жууаплы  кёзден къараргъа, бирлени даражаларын кётюрюп, башхаланы энш этмезге, ишин  бет жарыкълы тамамларгъа да. Битеу ол затлагъа жетишалгъанын бла къалгъанын, сёзсюз, заман кёргюзтюр, алай бюгюнлюкде окъуна аны ишинде, жашауунда да бир-бир затла тамамланнгандыла. Мектепни бошап чыкъгъан окъуучулары, аланы ата-аналары да унутмайдыла устазны, ала аны уллу жууукъларыча болгъандыла. Керек болса, келип болушлугъун, себеплигин да тилейдиле. Кёпле уа  аныча устазлыкъ ишни сайлагъандыла.

Озгъан отуз жылны ичинде хар зат да кёзге кёрюннгенча сыйдам барып турмагъанды. Кеси кесине ышанмагъан, билими жетишмеген, аны уа былай этсе тап боллукъ эди деген шургулу сагъатлары  да болгъандыла. Алай устаз окъуучуларыны жарыкъ кёзлерин, ала Кязимни, Къайсынны назмуларын кёл салып окъугъанларын эсине тюшюрсе уа, аласыз жашаялмазлыгъын ангылайды. Устазланы асламысы кеслерин иш хакъ ючюн мектеп бла байламлы этмейдиле. Ма аны себепли Пилжан Наурузовна хар кюн сайын да мектепге келеди. Узун коридор бла бара, хар кимни да эслей: бирлерин махтар, башхасына уа тырманчыкъ да этер, ючюнчюсюне уа болушур. Мудах болуп тургъан жашчыкъны кёрюп, аны къатына барыр. Дунияны башында аны жапсаргъандан бла, анга ариу айтхандан уллу иш болмагъанча керюр. Аны бир жанлыракъ элтип, башчыгъын сылап, тыншчыкъ  не эсе да бир затны айтып, ышартыр.

Пилжан Наурузовна мектепде ишлеген кёп башхалача, бу окъуу юй сабийлени экинчи ата юйлерича, аланы  андан да иги, кючлю болургъа, къыйынлыкъда болушлукъ этерге, къууанчда къууаныргъа  айланнган жер болурун сюеди.  

Устазны иши  -ол аны жашаууду. Эрттенликден ингирге дери. Суткада жыйырма тёрт сагъат анга азлыкъ этеди. Быллай сёз барды: "Окъуучунг ким болгъанын айт да, сени ким болгъанынгы, ишинги къалай тамамлагъанынгы уа  мен айтырма".  Пилжанны  бийик жетишимлеге жетген окъуучулары бек кёпдюле. Сёзсюз, чырмаула мындан ары да тюберле. Алай бек башы уа - ол окъуучулары, аланы ата-аналары  бла бир тилли болалгъаныды.

Толгъурланы Пилжан жамауат ишге да тири къатышады. Кеп жылланы ичинде "Ана тилим - жаным-тиним" деген республикалы конкурсну  жюрисини къауумуна киреди. Ачыкъ дерслени терк-терк бардырады. Мектепге келген жаш устазланы юйретеди. Окъуу юйню, районну, шахарны  жамауат жашаууна тири къатышады.

....Пилжан Наурузовна юйюне жетер заманнга кёкде жулдузла да жарыкъ жанып, ай да  аны жолун жарытханча эди. Кёкге къарап: "Жашау сейирликди, кесинги толусунлай адамлагъа къуллукъ этерге бериу а  керти да хычыуунду, игиди", - деген сагъышлары бла  юйюне кирди. 

Холаланы Марзият.
Поделиться: