Сейирсиндирме сёзлюк (баргъаны)

                                       Т

Табан – ушкок сампалны ургъучу. Боёк.

Табун – жыйын, толпа; мал сюрюу.

Табунчурх – тирмен ташны айланыуу.

Табут – ёлгенни юсюне жабылыучу жабыу.

Табутам – тейрини журту; мажюсюле тейриге къуллукъ этерге, табыныргъа жыйылыучу жер.

Табылдырыкъ – чабыргъа аякъны балакъ тюбю бла салып, ёрге къысыучу баулу жассы тил.

Табырачан – жолоучулукъ; узакъ жерге усталыкъ алыргъа, насып, жашау излерге барыу.

Табыш – адамны къадар юлюшю. Байтамал табылгъан ырысхы. Адамны кёп жылланы кюрешип жетишген жетишими, къууанчы.

Табышлы – не тюрлю ишде, чырмыкъда да жол билген, амал тапхан, мадар эталгъан адам.

Табышма – байлашыу, бир бирге жарашыу, сингиу. Къатыкъ не боза этгенде, алагъа къошулгъан затланы бир бирге жарашып (табышып) къалыулары.

Тагы – сууну чыкъгъан жери. Исток.

Таж – ханны, патчахны бийлик бёркю.

Тажал – бир тутханын иймеген, къадалса, адамны ахырына таяндыргъынчы тынмагъан, талмагъан.

Тайгъалакъ – учхара, учхалауукъ, ажымлы. Жеринде туралмагъан, таукеллиги болмагъан.

Тайман – сермешледе душманны аллына батыр сюелген, къоркъмагъан, артха турмагъан адам.

Тайпакъ – эки тауну арасында тюз жер.

Такбир – сёзню тюз айта билиу. Произношение.

Такъышлы – алтын хазнасы болгъан.

Талакъ – айырылыу ант. Бир бирни харам этиу. Развод.

Талауул – уллу жауунлада, ырхыла келип, элни, сабанланы да талау.

Талкъан – къууут; бурун нартюхню, ашлыкъны къуууруп, талкъыда тюйюп (талкъып) болгъандыла да, «талкъан» деп андан айтхандыла.

Талкъы – тууар терини ийлеген  тауат.

Талхурун – биченни, кырдыкны халек этилиую.

Тамакъ – къолну, сызгъаны терени; къол, сызгъа чыранлагъа тирелген жер.

Тамакълыкъ – жюгенни атны тамакъ тюбю бла къысылыучу айылы.

Таныгъыулу – сыфатлы, чырайлы, кесин тап жюрютген; эл иги жанындан таныгъан, ышаннган, хурмет да этген.

Таныкъ – аз, къалымды, чишт дерик.

Таплама – жууукъгъа байлашхан эки тукъумну арасында келечиле жарашдырыучу ётюрюк-керти лакъап; сылтау, жаз тилли шыпыртма.

Тараф – тийре, окресть

Таржыма – жазманы бир тилден башха тилге кёчюрюп басмалагъан адам.

Тарика – жол, школ, агъым. Суфий жыйын, биригиу. Дарийкъат.

Тарпан – къарыулу, жюрюшлю ат.

Тархын – кёп, бакы.

Тарыт – эрикдир, жанындан тойдур.

Таслим – бир затха керти жюрекден берилиу.

Тасниф – китап, жазыу, къол жазма.

Татий – бал чибин жабышмакъ, прополис.

Татыран – хрен; бек ачы, бек тузлу.

Тауай – айыу уугъа жюрюген уучу.

Тауат – агъачдан къуралгъан чепкен сокъгъан керек.

Таурас – мифледе айтылгъан эки башлы къуш.

Тафсир – къуранны ангылатыулары. Комментарий.

Тах – ханны, патчахны олтургъан жери, тоханасы.

Тахарад – тазаланыу.

Ташхал – къаты жюрекли.

Ташхура – кешенени неда къабырны ич къалауу, къабыргъасы.

Ташхын – уллу жауунлада суула къутуруп, таш-агъач ташыгъаны.

Тебингнги – ёзенгини арт темири. Шпора.

Тегей – тирменни бурдургъан чарх.

Тегерей – къалкъанны бир тюрлюсю, бек къатысы.

Тежиуют – ангылашыныулу, шатык, ариу ён бла окъуу.

Тейри эшик – тюз адамгъа ачылгъан жол; этген игиликлери ючюн Аллах берген онг, ырысхы.

Текер – арбаны ал жаны, ал бегими, чархлары. «Арбаны ал текери къайры барса, арт текери да ары барыр».

Текота – кёзбау, кётжала. Подхалим

Текки – муслийман жерледе дервишле Аллахха къуллукъ этерге жыйылыучу мекям, тала журт, мазар.

Телче – аз тюбеген, ууу болгъан ханс. Аны ашагъан адам, эсирип, жугъун билмей къалады.

Темиреу – адамны этинде болуучу гаппар. Кичитме чагъыш. Лишай.

Темирчиле – биреуге тебинип, керилип, къоркъутуп, къакъды-сокъду этип сёлеш.

Тентек – жеринден тентиреп, жек къуууп айланнган; жарсыуу кёпден агуман болгъан.

Тенти – жерингден ажаш, керексиз иш бла азап чек.

Тенгдирме – тюзлюкчю, эришгенлеге, ёчешгенлеге шагъат болуп, тюзлюгюн тохташдыргъан адам. Сюдю.

Тепшек – эшекге аш салыучу орун. Эшек тегене.

Тереке – айырылыргъа тюшгенде, эрини жанындан къатыннга берилиучю хакъ.

Теслим – кеси кесин жесирге бериу.

Тесукъа – атны, тепчилдеп, жеринде туралмагъан халы, туякъ чалышы.

Теует – сенгирчкени бир тюрлюсю.

Тёмен – малны къыш ашарыкъ биченини ёлчеми: бир ийнек – бир тёмен, бир ат – эки тёмен…

Тёре – хукмучу къауум. Эл, жамауат ортадан айырып, элни оноуун, ишин, тиричилигин бардырыргъа салгъан ысхылты къауум.

Тёре сынжыр – динде кёкден асылгъан сынжыр.

Тёрлеш – тёрде тенг олтургъан, намысы бирча жюрюген нёгер.

Тёшем – тёшелген чапыракъ, къужму.

Тёшеме – жумушакъ, къуу тёшекле бла жарашдырылгъан жер.

Тикгич – ирик ашатылып, тюгю кетерилип, чийлей сыбапха бла да жиберилип, иги керилген, шынгарт къурутулгъан эчки не кийик териден иничке тилиннген бау, жип, халы.

Тикирал – ауазын тап салып, ариу окъугъан, айтхан.

Тил – халкъны сёз байлыгъы.

Тилчи – биреуден эшитгенинги башхагъа айтхан, биреуню тасхасын, жашыртынын элге жайгъан – биреуню юсюнде болмагъанны айтхан.

Тилманч – бир тилден бирси тилге кёчюрген.

Тилсим (арапча тилсам) – талисман, дууа, ажайып минчакъ.

Тин – адамны адам этген кюч, къан. Ниет къарыу. Рух.

Тирилмек  – ёлгенден сора сау болуу.

Тишегич – таш тишеген темир керек. Зубило.

Тишмек – нартюх ундан этилип, жауда къатхан жукъа гыржын.

Тобасын – айтханынга сокъуран, бир затха ырыслап, тобагъа къайт, кечимлик тиле.

Тобулдурукъ – тобукъ ышым; къартлыкъ жетгенде не адамны тобукълары ауруучу болгъанда, кёнчек бучхакъны ичинден, асламысында тышындан жылылыкъгъа кийиучю бут кийим.

Тогъум – уртлам. Бир уртларыкъ.

Тогъустун – къурулушха жараулу жумушакъ, бек тёзюмлю агъач. Андан къайыкъ ишлейдиле.

Токъал – эки не кёп къатынлы кишини кичи къатыны. Къыргъыздан келген сёз.

Токълутоймаз – декабрь айда бек къысха кюнле (17-синден 25-сине дери).

Толан – жюнню чулгъап, бир уллу тюйюмчек этилгени; сыртда бичен этгенде, башындан энишге чулгъап, толан этип, буруп, энишге тёнгеретилген дырын.

Толкъу – кётюрюл, кёп бол.

Толкъугъан, толкъунланнган – кёлю кётюрюлюп, къууанып не тынгысызланып тургъан.

Толкъун – ёрге ургъан, ёрге тёбе болгъан.

Томпа – буруннгу таулу факел, кечеги жау чыракъ.

Торсукъ – женгил артмакъ.

Тохун – арбаны кёчер агъачын тутхан, чархны да къуршоуун тутхан орта бегим. Тохунну ичине темир быргъы кийирилип, кёчер агъач анда жюрюйдю; тохунну тыш тешиклерине гузала урулуп, чархны къуршоуун ала тутадыла.

Трам – къумалы ат; тукъум.

Тума – эки-юч тюрлю ёсюмлюк неда улут келечилери къатышып къуралгъан жангы тукъум. Чанка (гибрид, метис).

Турушлукъ – тёзюм, къыйынлыкъны кётюрюу.

Тунач – тюбю, тамыры, урукъ жиги.

Тунгуч – юйюрню ал башы, биринчи туугъан сабийи.

Туракъ – кырдыгы, сууу да жетишип, мал айныгъан жер.

Туркъу, дуркъу – эл тийресинде, ташлы жерледе, ташы ариуланып, тёгерегине буруу этилген жер кесекчик – чаллыкъ, сабан юлюш.

Турсунуу – бир затха, бир жерге, биреуге илешиу. Жыйынны, къоншуну жаратыу. Къыралда, жамауатда этилген оноулагъа ыразы болуу.

Туруш – ишсиз-кючсюз бош туруу; жамауат ишден албугъартыу.

Тууакъ – туугъанындан окъуна юлюшлю, насыбы биргесине туугъан, ырысхылы сабий.

Тухамилик – иги багъылып, жауу этине сингнген мал.

Тухтуй – кийимге, ёзге жан харакетге салыныучу тамгъа, чачакъ, чомпал.

Тыжын – тамычы таууш, жауун таууш.

Тылдан – хуна не башха къабыргъа къалагъанда, ташны тюз бегитир ючюн этилиучю худур. Раствор

Тырхыт – къарда тепленип салыннган ыз.

Тышхары – юйден тышына, эшикге.

Тюй ургъан – багъыу. Къызыула тийип, эти чапыргъанда, анга тюй чачып тилейдиле.

Тюкюлюм – жанындан тюнгюлмеген кирмезча, уруп баргъан огъурсуз суу.

Тюмен – минг атлыдан къуралгъан аскер.

Тюр, тюрю – адамны сыфатын, къылыгъын да бирикдирген сёз.

Тяммум, темем – суу болмагъан жерде намаз этер ючюн, кесин къургъакъ зат бла, сёз ючюн, юзмез бла тазалау.