Бир жол отунну келтирирге баргъанымда...

Къауум жыл мындан алда болгъан иш. Кюз арты кюнледиле. Тереклени чапыракълары сары-къызыл бояугъа кёчгендиле. Кюнню таякъларындан алтын бояулу жылтырайдыла. Алагъа къарай, нечик ариуду табийгъат деп къууанама. «Шукур болсун аны жаратхан сыйлы Аллахха»,-дейме.

Бирде уа мудах да болама. Адамны жашауу да жылны кезиулерине ушайды. Тууады, ёседи, чагъады,  жаз башында жанкъоз гюлюча. Бир кезиуде уа, кюз арты чапыракъча, юзюледи. Кетеди узакъ дуниялагъа. Бизни кюзюбюз да къачаннга дери созулур деп сагъыш этесе, мудах да боласа.

Аллай кюнлени биринде асхут заманда кёкбаш эшекге иерни салып, отуннга тебирейме. Ол аллымда, мен да аны ызындан. Тынчыракъ барса, бирде чыбыкъ да жетдирирге тюшеди.

Артыкъ узакъда бармайма элден. Агъачны теренине кирмесенг да, табылады отун. Элден жарым сагъат баргъанлай, ариу талагъа жетеме. Бери онг жаны бийик жарды. Ары къыйыры уа – къалын орман. Анда хар заманда табылады къургъакъ отун.

Эшекни терек тюбюнде байлайма. Кесим а – арлакъда, чынар терек аууп эди да, аны къатына барып, отун этип тебирейме.

Балтам жютю. Сагъат бла жарым кюрешген болурма, жюкню хазыр этеме. Сора ауузланнган да этейим, бираз да солуюм деп, ариу къыртышге олтурама, жол азыгъымы аллыма салама. Нартюх гюттюню къолума алама, аны эки сындырып, бисмилляхи деп, энди къобайым дегенлей, къаргъа-къузгъун жыйын жетип, мени къатым бла ары ётюп,  таланы ары жанында, уллу чыинар терекге кеслерин атадыла. Бирлери терек тюбюне жетип, ёрге чыгъаргъа, экинчилери аланы алышадыла.

Асыры къычырыкъ этгенден, тауушлары эл аягъына жете болур эди. Хахайларына тынгыласанг, эки чериу къазыкъ уруш этген сунарса. Бир-бирлери терек бутакълагъа къонуп, бираз турурла. Сора дагъыда кеслерин терек тюбюне атарла.

Алагъа къарай кетдим да, бу аламат, сейир не болур дедим да, ол жанына тебиредим. Чертлеуюк терекден кесип, бир узун къурукъ да алдым.
Къурукъну да кётюрюп, ашыкъмай, таланы ары жанына ётеме. Мен иги жууукъ баргъынчы, къанатлыла мени кёрмей турдула. Кёргенден сора уа, арлакъ-берлакъ учдула. Узакъ  кетмедиле.

Къарасанг, аллай сейирге къара, терекге таянып бир уллу къуш. Къанатларын да кенгнге жайып. Жетмиш жыл манга болгъанды. Кёпню кёре тургъанма. Къойчу, малчы да болдум,  тауда, тюзде да айландым. Алай аллай уллу къушну дуниямда кёрмегенме. Бир къанаты окъуна эр кишини къулагъындан кенг болур эди.

Нек эсе да  учуп келе къуш кесин терекге уруп жыгъылгъанды. Къанатларында сыннган кёрюнмейди. Аберисин а ачытхан болур эди. Сора къаргъа, къузгъун да тохтаусуз чабыууллукъ этгенине кесин аладан къорууларгъа кюрешип тургъанды.

Къайдан, къалай билген,  сезген эселе да,  ала жыйын болуп жетип келгендиле. Къарыусузлугъун ангылагъандан сора  «тюйюшюрге» чапхандыла. Тюклерин жан-жанына чачхандыла.

Бийиклени  патчахы, кенг къанатлы къуш,  бек къарыусуз эди. Алай жетмесем, къаргъала аны жыртырыкъ эдиле.

Тогъуз-он атлам чакълы жууукъ келип тохтадым. Ол башын кючден-бутдан кётюрюп,  манга къарады, энди бу келген а кимди дегенча.

Мен жеримде тохтадым. Ол да манга къарайды, мен да анга. Сагъыш этдим, бу былайда къалса, къаргъала болмасала да,  бир башха жаныуар ёлтюрюр дедим. Алай анга къалай, не бла болушхун? Кётюрюп  юйге элтирик тюйюлсе да. Тюзюн айтханда,  кётюралгъан да эталлыкъ тюйюлме.
Къаргъала да узакъ кетмегендиле. Терек бутакълагъа къонуп,  андан къарайдыла. Мен кетгенлей, жангыдан атыллыкъдыла.
Не болса да, бираз къарайым дейме да, аркъалыгъымы тешип, къыртышге салып, аны юсюне жатама. Къушдан кёзюмю алмайма.

Бир кезиуде  ол къанатларын бирге жыйды, башын да жерге ийип  турду. Сагъат чакълы тургъан болур эди алай. Сора, элгенип уяннганча, башын ёрге тёрк кётюрдю, жан-жанына бурду. Ол кезиуде мен да ёрге къопдум. Экибиз да бир бирге къарап бираз турдукъ.
Сора къуш къанатларын да аз жайып, секирип-секирип атлап тебиреди. Артыкъ жууукъ келмей, тёгерегиме юч-тёрт кере бурулду. Мен а, жеримден тепмей, къарап турама.

Андан сора къуш, къанатларын кенг жайып, таланы бирси жанына теркден терк чаба барып, жерден кётюрюлюп, учуп кетди. Ол  учуп ёрге кётюрюлгенден сора  къаргъа-къузгъун жыйын ызындан болмадыла.

Сабий заманымда ныгъышда акъсакъалладан эшитген эдим аллай уллу жылкъычы къушла болгъандыла деп.  Аланы къанатлары бла къагъып, жылкъыдан тайны айырып, алып кетгенлерин кёзюбюз бла кёргенбиз дегенлери эсимдеди.  Кеслери да  тауланы эм бийик, чынгыл жерлеринде жашагъан хапар барды.
 Ким биледи, мен кёрген да аллай къушму болур эди? Къалай эсе да бек уллу зат эди.