Батыр уланны сёзю бла иши бир болгъандыла

Уллу Хорламны 75-жыллыгъына

Макытланы Исхакъ эмда аны тёрт жашы – Юсюп, Сафар, Магомет, Жагъафар – Уллу Ата журт урушха къатышхандыла. Хапарыбыз а Магометни юсюнденди. Аны жигитлигини юсюнден а ма бу шартла шагъатлыкъ этедиле:

1943 жылда 3 апрельде «Комсомольская правда» газетге 052-чи номерли аскер бёлюмден капитан Михаил Иляхинскийден письмо келеди. Анда ол былай жазады: «Редакцияда ишлеген хурметли жолдашла! Озгъан жылны жайында «Комсомольская правдада» бизни аскер бёлюмден беш солдатны, шимал-кавказчы жашланы  письмолары басмаланнганды. Ала бир жерлилерин  тауларын эрлеча къорууларгъа чакъыргъандыла эмда кеслери уруш этген жерледе фашистлени ууатыр ючюн къолларындан келгенни аямазгъа сёз бергендиле. 

Ол жашладан бири батыр малкъарлы Макытланы Магомет болгъанды. Бу кюнледе ол, кесини борчун ахырына дери толтуруп, чынтты жигитча ёлгенди. Ол батыр уланны сёзю бла иши бир болгъанларыны юсюнден окъуучулагъа хапар айтырымы менден бизни солдатларыбыз тилегендиле. 

Душманны тылында аскер операцияны бошап, бизни отряд артха кетип башлагъанды. Ызыбыздан сюргенле болсала, аланы тыяргъа  солдатланы къауумун къойгъанбыз. Батыр пулемётчу Макытланы Магомет да аланы араларында болгъанды. Отрядны баш кючлерини артха къайгъысыз кетиулерин жалчытыргъа деп, алагъа буйрукъ алай эди. 

Немислиле бизникилени ызларындан сайлама егерьледен эки къауумну жибергендиле – 120 адамны. Командир аскерчилерине къорууланыугъа гюрен тохтаргъа буюргъанды. Алай бла, гитлерчи егерьле, къуршоугъа тюшюп, къысха сермешде жокъ этилгендиле.

Егерьлени экинчи къаууму уа артха кетерге бек ашыкъгъандыла. Бизни солдатла аланы тёрт жюз метрни къуугъандыла. Болсада немислиле уллу болмагъан дуппурладан биринде бегинирге онг тапхандыла. Алагъа болушлукъ келгенден сора, гитлерчиле жангыдан атакагъа кётюрюлгендиле. Бизни аскерчилерибизге тапсыз жерде тохтаргъа тюшген эди: анда-мында  гитче терекчикле ёсген батмакъны къатында. Андан сора да, немислиле бизникиледен аслам эдиле. Бир ненча пулемётдан от ачып, ала алгъа тебирегендиле.

Совет аскерчиле уа, битеу кючню салып, душманны тыяргъа керек болгъандыла. Буйрукъ алай эди. Аны себепли уа ала къызыу сермешге хазыр болгъандыла. Немислилени иги да жууукъ келмеге къоюп, къолларында болгъан битеу сауутладан от ачхандыла. Къабарты-Малкъарны махтаулу жашы Макытланы Магомет бу сермешде кишиликни бла жигитликни юлгюсюн кёргюзтгенди. Къол пулемётну артына жатып, душман солдатланы аяусуз атханды. Пулемётну  бир кесеги къаргъа батылып, атаргъа амал болмай къалгъанда, Макыт улу аны къолунда тутханлай, ёрге сюелип, ёшюн ургъан фашистлеге окъланы жаудургъанды.

Немислиле битеу кючню батыр совет пулемётчуну юсюне бургъандыла. Ауур жаралы болуп тургъанлай да, ол атханын тохтатмагъанды.  Алайда Магометни окъларындан 25 фашист солдат къар юсюнде сойланнгандыла. Аны кесине уа дагъыда бир ненча окъ тийгенден сора, жигит пулемётчу къопмазча жыгъылгъанды.

Макыт улуну пулемётун къызыл аскерчи Шаповалов алгъанды. Ол да алайда 15 немислини къаплагъанды. Алай бла гитлерчилени атакалары тохтатылгъанды. 

Ала дагъыда юч кере кётюрюлгендиле атакагъа. Бизни жигит аскерчилерибизни аз къаууму,сюйген тенглери Макытланы Магомет ючюн дерт жетдире, юч кере да фашистлени алгъа жибермегендиле. Алай кеслеринден да адам аз къалгъанды. Немислиле, къызыл аскерчиледен энди хазна адам къалмагъан сунуп, мыллыкларын алгъа атхандыла. Ол кезиуде аскер бёлюмню комсомол организациясыны секретары Георгий Урбанский, секирип, ёрге туруп:

-Алгъа, жашла!Алгъа!-деп къычырып, нёгерлерин ызындан тизгенди. Немислилени атакалары бу жол да артха ыхтырылгъанды. Урбанский ёлгенди, алай бизни аскерчилерибиз  артха бир атлам да этмегендиле. Он сагъатны баргъан сермешде ала эки жюз гитлерчи солдатны бла офицерни къыргъандыла. Ахырында бизникиле душман бла къол сермешге киргендиле, бир обер-лейтенантны бла эки солдатны жесирге алгъандыла.

Къорууларгъа къалгъан аскерчилерибизни жигитликлерини хайырындан бизни отрядыбыз белгиленнген жерге къоранчсыз жетгенди».

Дагъыда бир шарт.  2005 жылда Карелия Республиканы Миллет архивини директору О.Г.Чистяков республиканы законла чыгъарыучу Жыйылыууну аппаратыны таматасы Е.Н.Акантьевге  письмо жибергенди,  ол а аны  бизни республикагъа ийгенди. Анда былай жазылгъанды:

«Хурметли Евгений Николаевич! Уллу Ата журт урушну жылларында Карелияда жоюлгъан Макытланы Исхакъны жашы Магометни къадарыны юсюнден материалланы тинтип, быллай шартла ачыкълагъанбыз: 67-чи тенгизчи жаяу аскер бригаданы ефрейтору Макытланы Исхакъны жашы Магомет 1920 жылда туугъанды.  Карелияда уруш этгенди эмда 1943 жылда 18 февральда Топозеро деген кёлню тийресинде ёлгенди. Лоух районну къоруулай жан берген аскерчилени (алты мингден аслам адамны) сюеклери 60-чы жыллада Сосновый деген элде къарындаш къабырлада бастырылгъандыла. Къабырлада Макытланы Магометге эсгертме салыннганды. Сосновый элни Маданият юйюнде Аскер махтаулукъну отоуу къуралгъанлы да кёп жыл болады. Анда уруш жылланы юсюнден кёп экспонатла эмда документле жыйышдырылгъандыла. Макытланы Магометни сураты Лоух районну азатлар ючюн баргъан къанлы сермешде жоюлгъан аскерчилеге аталгъан стендде тагъылыпды».

Гитлерчи фашизм ууатылгъанлы, совет халкъ Уллу Хорламны болдургъанлы 75 жыл болуп келеди. Алай не кёп заман озса да, адам улун кюйсюз зорлукъдан къутхаргъанланы атлары унутулургъа керек тюйюлдюле. Биз  батырлыгъы бла  миллетибизни атын айтдыргъан Макытланы Магометча жашларыбызны эсде тутаргъа, алагъа хурмет этерге, баш ургъанлай турургъа борчлубуз.