Аланы жашлыкъ бла Ата журтха сюймеклик элтгендиле алгъа

Тырныауузда жашагъан Жаппуланы Лейля  бу кюнледе редакциягъа жиберген письмосунда  былай жазгъанды: «Юйюбюзде эртте чыкъгъан газетледен кесилип алыннган статьяла,  ариу хат бла жазылгъан дефтерле,  тюрлю-тюрлю документле да  сакъланадыла. «Атабыз нек сакълай болур эди быланы?» -  деп, бир жол  алып къарайма да, кёп сейир шартла, статьяла  да кёреме. Бир газет статьягъа уа энчи эс бургъанма, жарсыугъа, ким жазгъаны белгисизди.

Анда 80 жыл мындан алгъа болгъан ишни юсюнден айтылады. Аны жангыдан басмаларыгъызны тилейме. Нек дегенде, мен оюм этгенден,  аны окъуп, бусагъатдагъы жаш тёлю  узакъ  замандагъы оналты-онсегизжыллыкъ жашла бла къызла  къаллайла болгъанларын билликдиле. Ала уа, керти да, Ата журтларын, туугъан жерлерин ачыкъ жюрекден сюйген  чынтты патриотла эдиле. Аланы араларында мени аппам Жаппуланы Исмайыл да болгъаны бла  ёхтемленеме.

Ол аты айтылгъан къаячы болгъанды. Минги таугъа кёп кере ёрлегенди, ары кёплени да  ашырып баргъанды. Аны таныгъанла къоркъа билмеген жаш болгъанды деп атыучудула. Совет властьны биринчи жылларында  кёп жашла бла къызла  комсомолгъа, партиягъа кире эдиле. Мени  аппам да аланы араларында болгъанды. Жаш адамланы  Минги тауну тёппесине чыгъаргъа ашырыргъа керек болгъанда да, биринчи анга айтхандыла. Ала, барысы да жаш адамла,  кюнню халына, жолну къыйынлыгъына да къарамай, алгъа баргъандыла». 

«1936 жылда комсомолну Элбрус райкому ВЛКСМ-ни 10-чу съездине атап, Европаны бек бийик таууну тёппесине чыгъаргъа оноу этеди. Ол мурат бла комсомолчуладан бла мектепде окъугъан жаш адамладан къуралгъан къауум жыйырма кюнню ичинде сынаулу альпинистле бла юйрениуле бардырадыла. 25 мартны эрттенлигинде отуз юч жаш адам, аланы санында жети къыз да, таугъа  тебирейдиле.

Ол жолоучулукъну юсюнден  «Социалист Къабарты-Малкъар» газетни 28 мартда  чыкъгъан номеринде былай жазыла эди: «Жыйырма бешинчи мартда комсомолчула, ала уа комсоргла, районну комсомол комитетлерини секретарьлары, ВЛКСМ-ни Элбрус район бюросуну келечилери эдиле, тауну айрысына жетгендиле. Былайда ала къауумлагъа юлешиннгендиле. Биринчиси ОСАВИАХИМ-ни  район бёлюмюню башчысы Къудайланы Оюсну башчылыгъында тауну кюнбатыш, башха къауум а Байдаланы Асланны башчылыгъында кюнчыгъыш тёппелеге атланадыла.

Къалгъан комсомолчула уа тауну айрысында тохтагъандыла. Алай  ала, андан ары ёрлеп баргъанланы  сакъламай, бир ауукъ замандан энишге айланнгандыла. Сегиз комсомолчу, бир бирлерин баула бла байлап, энишге – «Пастуховну ышыгъы» таба  тебирейдиле. Жашладан бири, аягъы учхалап, барын да энишге тартады. Ол кезиуде сынаулу альпинист, таугъа чыкъгъанланы  дайым да ашырып тургъан Жаппуланы Исмайыл учхалап баргъанланы тохтатыргъа  кюрешеди, алай болалмайды, аны ташла жыгъадыла, ол алайда ёледи.

Бу  къаугъалы  ишни юсюнден хапар келгенлей, областьны  альпинист клубу  къутхарыу ишле къурайды. Жаппуланы Исмайылны, Курданланы Абдуллахны, Таймазланы Хасанны, Хусейналаны Рахиматны ёлгенлери, тёртеуленни уа: Ёзденланы Айшатны, Геккиланы Аминатны, Журтубайланы Зулейханы бла Геккиланы Шамилни жаралы болгъанлары ачыкъланады.

Бу иш бла байламлы битеу республикада да бушууну кюню тохташдырылгъан эди. «Эски кругозорну»  таласында ёлген комсомолчуланы атлары эм ёлген кюнлери жазылгъан эсгертме таш орнатылгъанды. Халкъда аны юсюнден этилген кюй Бахсанда шёндюге дери да сакъланнганды».

Жарсыугъа, Къабарты-Малкъарны  архивлеринде неда газетледе ол экспедицияда болгъан отуз юч адамны атлары табылмагъандыла. Алай ёрлеуге къатышхан Теммоланы Юсюпню, Журтубайланы Зулейханы, Отарланы Рабигъаны, Батчаланы Юсюпню болушлукълары бла 32  комсомолчуну аты тохташдырылгъанды. Алай бла Бабаланы Кёккёз, Жаппуланы Наныу (жол уста), Залийханланы Хызыр, Къудайланы Оюс, Макытланы Юсюп, Мамуколаны Мурат, Теммоланы Юсюп Элбрусну кюнбатыш жанына чыкъгъан къауумгъа киргендиле.

Алчагъырланы  Исмайыл, Байдаланы Аслан (жол уста), Байдаланы Камал, Батчаланы Аубекир, Къартлыкъланы Билял, Сотталаны Махмут, Тилланы  Ахыя  кюнчыгъыш тёппеге чыкъгъандыла. Минги тауну айрысына жетгенле уа быладыла: Борчаланы Кёккёз, Геккиланы Шамил, Геккиланы Аминат, Гуданаланы Сейжан, Жаппуланы Исмайыл (жол уста), Журтубайланы Алий, Журтубайланы Зулейха, Залийханланы Магомет, Курданланы Абдуллах, Отарланы Рабигъа, Таймазланы Хасан, Ёзденланы Ачах, Ёзденланы Айшат, Хусейналаны Рахимат, Этезланы Абат.

Ёрлеуге дагъыда  коммунист партияны Элбрус райкомуну секретары Михаил Скребцов бла ВЛКСМ-ни  АК-сыны инструктору Валя (аны тукъуму белгисиз къалгъанды) къатышхандыла.  Таугъа чыкъгъан кезиуде, аланы экисини да саулукълары осалгъа айланып, Батчаланы Магометни болушлугъу бла артха къайтхан эдиле.
Бу  биз башында сагъыннган адамладан кёбюсю сау тюйюлдюле. Узакъ 36-чы жылда ала оналты-онсегизжыллыкъ жаш адамла эдиле. Уруш башланнганда, аладан кёбюсю Уллу Ата журт урушха кетгендиле. Мамуколаны Мурат (1943 жылда жоюлгъанды), Балаланы Кёккёз, Батчаланы Аубекир, Борчаланы Кёккёз, Залийханланы Магомет, Залийханланы Хызыр, Къудайланы Оюс, Макытланы Юсюп, Теммоланы Юсюп урушда жигитликлери ючюн даражалы орденле эм майдалла бла саугъаланнгандыла».