Беш къарындаш – беш жигит

Хасанияда жашагъан Холамханланы Биймырзаны   Уллу Ата журт урушха беш жашы кетген эди. Аладан, ауур жаралы борлуп, жангыз бири - Алибий - къайтханды.

Алибий

 Алибий комсомолгъа бек сюйюп кирген таулу жашладан бири эди. 1940 жылда низамлы, билимли, ётгюр комсомолчу жашны Коммунист партияны членине аладыла. Урушну аллында статуправленияда ишлей тургъанлай, Алибийни  экижыллыкъ  партия школгъа жибередиле. Анда окъуй тургъанлай, аны Къызыл Аскерни тизгинлерине чакъырадыла. Алибий Махачкъалада жаяу аскер  училищеде окъуп, аскер ишге юйренип башлайды. Махачкъаладан аны училищени Грузияны Мангилиси деген шахарына кёчюредиле. Ёсюмлю, къарыулу, иги билимли, жарашыулу, чёрчек таулу жашны училищени курсантлары да, командирлери да бек иги кёредиле.

Тау артында жаяу аскер училищени бек иги белгилеге бошап, Холамханланы Алибий лейтенант болады. Ариу къылыкълы, аскер ишине бек уста жаш офицерни Тбилисиде  экинчи жаяу  аскер училищеге курсну командири этип саладыла. Тбилисиден а Холамхан улуну Батуми шахаргъа кёчюредиле. Анда Алибий 121-чи жаяу  аскер полкда автоматчиклени  командири болады. Жаш  лейтенант кесини солдатларын да, башха взводланы солдатларын да аскер ишге эки айны  ичинде къадалып, не  кючюн да салып юйретеди. Бу аскер бёлюмле  Мерх, Клухор эм Кавказны башха ыфчыкъларын немисли-фашистледен къорууларгъа  керек эдиле.

Хар солдат, хар офицер таулада уруш этерге хазыр болгъандан сора, Алибийни  аскер бёлюмюн, Батумиде  кемелеге миндирип, Туапсе шахаргъа  келтиредиле.

Коммунист Холамханланы  Алибий къуллукъ этген полк  Туапседен таулагъа чыгъып башлайды. Немисли самолётла асыры  кёпден, алагъа  къарангы кечеле бла барыргъа тюшгенди. Жигер лейтенант сюйген таулары ючюн  къая ыранлада фашист Германияны "Эдельвейс" деген тау аскерлери бла  сермешге киреди. Битеу дуниягъа белгили совет солдатла Морх эм Клухор ыфчыкълада къалай къыйын уруш этгенлери, Кавказ таулада аладан сора да кёп ыфчыкълада къан тёгюлгенди. Алибий да Туапседен Север Кавказгъа аугъан ыфчыкъдан ётюп сермешлеге къатышханды. Къаяла, ташла араларында баргъан ауур сермешледен биринде  автоматчиклени ротасыны командири капитан Титов жигитча  ёледи. Солдатла, командирсиз къалып, абызырап тебирегенде, лейтенант Холамханланы Алибий, секирип ёрге туруп, ротаны солдатлары эшитирча: "Мени буйругъума тынгылагъыз! Менме энди  сизни командиригиз!"-деп, битеу кючюн салып къычырады. Тёгерекде топла, окъла, гранатла, минала чачыла тургъан уруш отну ичинде Алибий ротаны командири болады. Ол кюнден башлап, ауур жаралы болгъунчу, жигит лейтенант  автоматчыланы  ротасына командирлик этгенлей тургъанды.

Таулада жюрюрге  уста болгъан автоматчыла бла Алибий ёлюмню бетине кёп кере къарагъанды, кёп ажалдан къутулгъанды, кёп  фашистни къопмазча жыкъгъанды. Къарлы тау ыранлада, тау  черекле боюнунда Горячие  Ключи шахарда эм башха жерледе болгъан къаты сермешле  бюгюн да аны эсинден кетмейдиле...

Майкоп шахаргъа  жете баргъан жерде немислиле бир къалын агъачлы бийик сыртда къаты  бегинип тохтагъан эдиле. Бизни аскер бёлюмле ол агъачлы дуппурну алыргъа  бир ненча кере  атакагъа баргъандыла, алай жукъ да эталмай,  ызларына къайтыргъа тюшюп тургъанды. Былайда  къоранч да кёп болгъанды.

Полковник Агеев, автоматчиклени ротасыны командири Холамхан улуну чакъырып: "Ай жарыкъ кече  ротанг бла барып, немислиле билмей тургъанлай, аланы окопларына чабып, къалгъан аскер бёлюмлеге жол ачаргъа керексе",- деп буйрукъ береди.

Танг атаргъа бир-эки сагъат къалгъанлай, Алибий ротасы бла тауушсуз фашист окоплагъа жууукълашханда, душман битеу да сауут-сабадан от ачады.  Ротасыны аллында бара, Алибий фашистле бла  жигитча сермешгенди. Алай душман огъу жаш лейтенантны кёкюрегини онг жанын тешеди. Къарыулу командир бир окъ а мени  къалай жыгъар дегенча, къызыуу бла бир кесек  атлайды, сора башы айланып, кёзю къарангы этип, сол къолунда ледорубха таяныргъа кюрешеди. Аны ол халын кёргенде, солдатла  сюйген командирлерин сермеп тутуп, терк окъуна  плащ-палаткагъа саладыла. Коммунист  Холамханланы Алибий, битеу къарыуун жыйып, кесини солдатларына: "Алгъа барыгъыз! Бизни аскер бёлюмле жетгинчи бу дуппурну   къолддан ычхындырмагъыз!"- деп буйрукъ  береди эм былайда  аны  эси ауады...

Бирси  жаралары бла бирге ол  онбеш кюнню  ашыгъышлы ишленнген жер тюп  юйчюкде жатады. Андан сора ауур жаралы командирни халкъ "кукурузник" деп атагъан самолёт бла Сочиге, андан а Боржоми шахаргъа госпитальгъа элтедиле. Алибийни аягъы юсюне салыргъа кёпню кёрген докторлагъа беш ай керек болгъанды. Госпитальдан сора анга артха, кесини солдатларына къайтыргъа тюшмейди. Ол Ата журт  урушну  инвалиди болуп юйюне къайтады.

Таулу жаш эли -Хасаниягъа къайтып, бир кесек солугъандан сора Уллу  Ата журт урушну жигити, коммунист  юйде олтуруп турмайды. Аны райкомну аскер бёлюмюню таматасына саладыла. Анда да ол  кючюн, билимин да салып, Холам-Бызынгы районда  аскер ишни игилендирирге къадалып кюрешгенди.

Урушда этген жигитликлери ючюн Холамханланы Алибий Ата журт урушну биринчи даражалы ордени эм майдалла бла саугъаланнганды. Иги ишлегени ючюн Урушну, урунууну да ветераны  кёп сыйлы  грамотала алгъанды.

Алибий  жашаууну ахыр кюнюне дери да Хасанияда  жашагъанды, ишлегенди, сабийле ёсдюргенди. Ол дуниясын алышхынчы  элни жаш тёлюсюн намысха, низамгъа, патриотлукъгъа  юйретиу ишлеге да уллу къыйын салгъанды. Дайым элни жаш тёлюсюню, школчуланы алларында кёп кере сёлешип, насийхат сёзюн айтханды.

Ахыры 9-чу октябрьде басмаланырыкъды.