«Адамлагъа жарагъаным кюч-къарыу береди»

"Бир жол къарындашым бир бек къыйын ауруп, Хасаниягъа кирген жердеги  2-чи номерли  шахар клиника больницагъа тюшеди. Жылны къыш кезиуюдю, сууукъду. Биз аны жокълап, юйге киргенибизни бла телефонуму зынгырдагъаны тенг болду. Мен танымагъан номер... "Сизни  къарындашыгъыз больницада жатады, мен а аны  врачыма,  артха къайтсанг эди", - деп телефонну салып къояды. Аны ауазы бек къайгъылы болгъанын эслемей къоярча тюйюлдю.  Мен бу хирургну бек уста таныйма, биз элли жашды. Ол  операция этилген кюн жууукъланы больница аллына жыйылып  туруучуларын сюймейди, тейри къарындашымы саулугъу осалгъа айланмаса, ол чакъырлыкъ тюйюлдю, деген акъыл бла олсагъат артха тебирейме. Керти да къарындашым  ёлюмню бла жашауну арасындады. Аны бетине къарагъан окъуна  бек къыйынды. Врачла тёгерегин алыпдыла. Ала хар бири да къайгъылыдыла. Бизни бла угъай, бир бири бла да артыкъ сёлешип кюрешмейдиле.

Операция  ингирликде сагъат жетиде башланып, сегиз сагъатны ичинде барды. Андан сора юч кюнню бла юч кечени мен хапарын айтырыкъ хирург больницадан чыкъмай, саусуз къарындашымы жокълагъанлай турду. Юйюне уа, ол игиге айланнгандан сора  кетгенди. Анда да кёп заманнга угъай, жаланда бир ненча сагъатха. Мени къарындашымы ол дуниядан къайтаргъанла Аллах, андан сора уа  алтын къоллу хирургла   Хапаланы Элдар, Гузеланы Виктор, эндоскопист  Кантемир Бжедугов  эдиле. Ала ючюсю да бир кибик, бир бирни ангылап, тынгылы ишлегенлерини хайырындан, къарындашым сау къалгъанды... Ма аллай алтын къоллары болгъан врачларыбызгъа баш урабыз. Биз аланы атларын ыспас бла сагъынмай къоймайбыз. Ала бизге къарындашлыкъ этгендиле",-деп жазгъанды  Хасания элде жашагъан Фатимат.

Къайсы врачны, хирургнуча, Хапаланы Идрисни жашы Элдарны  аллай саусузлары кёп боладыла. Бютюнда бусагъатда ковид-19 жайылгъанда уа. 2-чи номерли больница  пандемия  башланнган биринчи кюнледен окъуна госпитальгъа айландырылгъан эди. Врачлары бла медсестралары  уа  энчи кийимле кийип, сагъатла бла  къыйын саусузланы жашаулары ючюн кеслерини, юйюрлерини да тынчлыкъларын алып, кюреш бардырадыла.

Пандемия башланнганда Элдар аягъын  ачытып, больницада жата эди. Болсада  алыкъа таякъла бла айланнган жаш, аладан бирин да бир жанына салып, бири бла  ишлеген больницасына къайтады. Травмотологияда анга бакъгъан врач  больницадан чыгъарын окъуна  унамагъанда, ол кетип къалгъанды. "Мени тенглерим, врачла бла хирургла, медсестрала  анда, мен а  больницада аягъымы ачытханма деп, къалай тынчайып  жатып  турайым",- деп, гипсин да алгъадан алдырып, акъсай, акъсай, ишге  келгенлей, аны  бек къыйын саусузла болгъан, бешинчи   зонагъа жибередиле.  Сегиз сагъатны энчи кийимледе, андан сора уа юйюнге, юйюрюнге угъай, санаторийледен биринде, къатынга бир адамны да къоймай, башханы къатына да бармай, кийик адам кибик  туруу... " Больницада ишлегенингден эсе,  кеси аллынга бир отоуда, арбазгъа да чыкъмай   тургъан  кёп да къыйынды.  Анасына, атасына, эгечлерине телефон бла сёлешип, тышына чыгъып айланмагъыз, ит аурууду бу. Бек къыйналадыла саусузла, кесигизни сакълагъыз",- деп тилегенин а бир кюнде да къоймайды Элдар.

Аурууну жайылгъаны бир кесекге селейгенде, аланы эки ыйыкъгъа юйлерине  бир кесек солуп, эс табып къайтырча жиберген эдиле. Алай ала эки ыйыкъ угъай, тюгел бир ыйыкъ да озгъунчу, артха чакъырылгъандыла. Бюгюн да Хапа улу иш юсюндеди. Кече кёз къысхан адет жокъду, саусузла кёпдюле, врачла, медсестрала  жетишмейдиле. Бир врач эки-юч адамны жумушун толтурады...

Шахарны 2-чи номерли  больницасында кёп ахшы, ишлерин уста билген  врачла, медсестрала ишлейдиле. Алагъа башчылыкъны  белгили хирург Ботталаны Хадисни къызы Залина этеди. Бу больницаны эмда анда ишлегенлени   кёпле таныйдыла. Аланы араларында  Хапаланы Элдар энчи жерни алады. Хар заманда да аны аллына адамла  ышанып келедиле. Саусузла махтай эселе уа, сора барды  магъанасы аллай  врачны юсюнден жазаргъа.

Докторгъа адам болушлукъ излеп, анга ийнанып келеди. Чамда айтылгъанча, саулукълу эм бай болгъан игиди жарлылыкъ бла бирге ауруулу  болгъандан эсе. Алай шёндю уа, жарсыугъа, алай болуп барады. Сора аллай  саусузгъа, не заманда да бир ышан барды - уста доктор. Насыбынг, ол да билими болгъан, ишинде уста, адамлыгъы да болгъан врач эсе. Ма аллайладан бириди Хапаланы Элдар. Мен аны  бирле айтып угъай, кесим  кёрюп, сынап билеме. Ол  хирург-онколог-проктологду. Ишчи нёгерлерини, саусузланы да айтханлары анга шагъатлыкъ этедиле.

Арт жыллада онкологиядан базыкъ чегилери ауругъанланы  саны   кёбейе барады. Аны сылтаулары да кёпдюле. Алай,  врачла айтханнга кёре, саусузланы кёбюсю алагъа ауруулары озгъандан сора келедиле. Неде болур аны сылтауу? Саусузланы уллу кёллюлюклериндеми, огъесе врачны билимсизлигинденми? Ма ол сорууладан башлайма Элдар  бла ушагъымы.

- Бек алгъа,-дейди ол,- врачны билимлилигинден сора да халаллыкъ бла огъурлулукъ керекди. Саусуз врачха ышанса, ол заманда тынчыракъ боллукъду экисине да. "Мен къоркъгъан этеме  врачлагъа барыргъа",-дегенле да тюбейдиле. Ала тюз тюйюлдюле. Къоркъсанг- къоркъмасанг да, ауруу бир жары кетерик тюйюлдю, анга  заманында багъаргъа керекди. Дагъыда шарт айтырыгъым, врач дарман жазып, муну  кюн сайын ичип турургъа керекди, деди эсе, аны да  алжаусуз толтурургъа борчлуду.

Огъурлу врач биргесине ишлегенлени да махтар ючюн къалмайды. «Кесими ишлеген жерими  махтагъанча ангыламагъыз, алай бизни больницада бек уста специалистле  ишлейдиле.  Терапевт неда башха врач ол неда башха къыйын аурууну заманында билмезге да болурла, аны себепли, айтханымча, жылдан бир кере окъуна келип кесине къаратхан адам не жаны бла да бек иги этерикди. Биз республикабызны  къайсы жеринден келгеннге да къарайбыз. Шёндюгю дунияда кесинги  чархынгы, аурууунгу юсюнде да, башха затлада да бир кесек  окъуна билиминг, ангылауунг болургъа  керекди»,- дейди.

- Жашауунгда белгилерча зат болгъанмыды?

- Угъай, школну Хасанияда тауусханма, сора бизни университетни медицина факультетинде окъугъанма. 4-чю курсда окъуй тургъанымлай, окъууну бла ишни  бирге бардыргъанны  магъаналыгъа санап, терк болушлукъ берген  станцияда, больницалада да  медбрат болуп ишлегенме. Бу больница ачылгъанда уа Хадис Батталович чакъыргъанды. Базыкъ чегиге операцияла эте, багъа тургъанма.  2018 жылда уа  Дондагъы Ростов шахарда илму-излем  институтну ординатурасында да окъугъанма.  Хирург- проктолог-онколог деген усталыкъны алгъанма. Интернатураны да Нальчикде  больницада  ётгенме. Артха къайтып келгенли бери мында ишлейме. Асламында медицина литератураны окъуйма, бизни ишде дайым окъуп, усталыгъынгы ёсдюрюп турургъа керекди. Мени  оюмума кёре, ансыз жарамайды.

- Элдар, бу къыйын ишни сайлагъанынга сокъуранмаймыса? Къуру саусузла, тарыгъыула...  Ишинге кёре дуниягъа кёз къарамынг да башхаракъ болады да.

- Школну бошагъанымда  окъуна хирург болур  муратым бар эди. Бек жаратханма  бу усталыкъны. Андан сора да  атабыз терк болушлукъ берген машинаны жюрютюп тургъанды. Аны бла бирге бизни  юйге кёп врачла келиучю эдиле. Аланы кеслерин жюрютгенлерин, болушлукъ этерге терк жетгенлерин бек жаратханма.  Мени юч эгечим барды. Аладан бири да  бу усталыкъны сайламагъанды. Болсада барыны да бийик  билимлери бардыла. Экиси устазладыла, бири  уа экономистди. Бизни атабыз бла анабыз бизге кёп къыйын  салгъандыла.  Сау болсунла. "Билим жашауну тутуругъуду, окъугъуз",- деучю эдиле ала,  тюзлюклерине хар кюнден тюшюне  келеме. Окъугъанда, ишлегенде да хар зат да сен сюйгенча тап болуп бармайды, алай болушхан адамынгы  ышаргъанын кёрсенг - ол бек кёллендиреди. Ма анга къууана жашайма. Мени ишим адамлагъа керек кёреме, деген сезим кюч- къарыу береди.