Кеси кесиме жауум этмезликни этдим

Тау элде кимни жашауу жашырынды? Бир адамны да угъай. Кимни къаллай бир ахчасы барды, кимни тили аманды, кимни уа кюню къарангыды – хар зат да белгилиди.

Мени не бла жашагъанымы уа бир инсан да билмегенди. Мен сюйгенме… Юйдегили жашны. Биринчи кёргенимлей окъуна, жаным ичине киргенди. Элде жашагъан адам, къайда окъуса да, не школда, не больницада ишлерикди. Мен устазма. Окъуу жылны аллында классыма жангы жашчыкъ келеди. Инал. Бир кюн школну къатында кюмюш бетли «мерседес» тохтайды. Андан къыркъ беш жылы болгъан эр киши чыгъып, школгъа киреди. 
    
Бизни жашауубуз жипиге ушайды, тепген, жылтырагъан, кёзге уруннган зат жокъду. Насыпха, ийнанмагъанланы, жашауда жомакъгъа жер болмагъанын  билгенлени кёзлери мутхуздула. Бюгюнюбюз тюненеге ушайды, тамблабыз а бюгюнча боллукъду. Ол келген эр киши уа бизге ушамагъанды. Жюрюшю бизде болмагъанча тири, къарамы да бизде болмагъанча жарыкъ, жютю.
Кабинетиме кирип келгенинде, жюрегим чанчханды. Адамны биринчи кёргенлей окъуна, аны бла жашауунгу байларыгъынгы сезип къойгъан кезиуле боладыла. «Кюнюгюз ахшы болсун! Мен Илиясма, Иналны атасы. Врачла жашчыкъ элде юч-тёрт жыл турса, саулугъу игиленирикди, дегендиле да, эгечими къыйнаргъа тюшгенди. Терк-терк ауругъаны ючюн арт заманлада артыкъ аламат окъумагъанды. Заманыгъыз болса, дерследен сора да огъутсагъыз, бек ыразы этериксиз. Хакъына ненча десегиз да, анча тёлерикме»,-деди.
Мен  аллай дерсле бизни школда хакъсыз бардырыладыла дедим. Хар эки-юч кюнден жашын кёре келгенинде, школгъа да къайта эди Илияс. Дефтерлерине тынгылы къарай-къарай тургъанына бек сейир этгенме. Элде, не десенг да, ата-анала сабийлерини окъууларына кереклисича эс  бурмайдыла. Бир жол келгенинде, сабийле, пальточукъларын тешип, классны мюйюшюнде ыргъакълагъа тагъа тура эдиле. Бир зыккыл кийиннген жашчыкъны эслеп, Илияс манга: «Кимни сабийиди бу»,-деп сорду. «Ёксюздю, ыннасы  бла жашайды»,-дедим.

Экинчи жол  Илияс жашчыкъгъа тончукъ, жылы чурукъчукъла, кёнчек,  жылы ёрге жан, ариу бёркчюк да алып келгенди. Аны кесини жашы, башхала да курткала кие эдиле, тери тону бир сабийни да жокъ эди. «Кёлю кётюрюлсюн ёксюзню»,-деди Илияс. Жангы жылны байрамы жетгенде уа, ол  окъуучуланы барысына да бир кибик саугъала этеди.

Жашчыгъы Инал а, кертиси бла да, кёз кёре, тири бола баргъанды. Акъ кисейлей къансыз жаякълары энди къызыл алмачыкълагъа ушап башлагъандыла.  Окъугъан да иги эте эди. Бирде мен: «Анасы Иналны кёре нек келмейди»,-деп сордум. Илияс а: «Ол жууаплы ишде ишлейди, сора жоллада да къыйналып не этеди. Солуу кюнледе жашны юйге элтсем, бир бирлеринден тансыкъларын аладыла»,-деди.

23 февральда келгенинде, байрам бла алгъышлайма. «Сау бол, эрттенли экеулен алгъышладыла мени: юй бийчем, Тюркден сёлешип, сора сен»,-деди.  Тюркде солуйду сора… Мен а бир  айлыгъымдан экинчисине алгъан ахчамы кючден жетишдиреме.  
    
Бир жол Илияс юч ыйыкъны келмей турады. Элде, ол бизнесни юсю бла тыш къыралгъа  кетгенди, деген хапар жайылады. Къайтханындан сора  дерследе эки сагъатны олтурду да, сора: «Мариям, сени дерслеринг бу эригиулю жашаугъа ушамайдыла, жомакъча, хычыуундула»,-деди.  «Алай бла жашауну бир кесек окъуна тюрсюнлю этерге итинеме. Къадар биреуге Тюркде солууну саугъалайды, башхагъа уа – дерслени къураргъа фахмуну»,-дедим, ышарып.
   
-Тюркмю дейсе, аны къой – битеу дуния да сени ючюн жаратылгъан сунама. Алай айтып, манга къарагъанында, абызырагъан окъуна этгенме. Ол а, аны кёрюп, кабинетден чыгъып кетди.

Экинчи  окъуу жыл жетгенде, Илияс къойлайсыз юйюрледен сабийлеге китапла келтирди. Энди хар келгени сайын биз ушакъ этебиз. Сабийлигибизни, жашауну магъанасыны, маданиятны, адабиятны эм кёп башха затланы юслеринден сёлешебиз. Кюндюз ма ол халда ушакъ этебиз, кече  уа аны тюшюмде кёреме. Бирде бир ариу талада барабыз, бирде уа бирге кёкде учабыз…

Элде мени жаратхан жашла да болгъандыла, алай мен аланы бирин да унамагъанма. Бири уа, мени угъай дегениме да къарамай, ызымдан къыстау болады. Кюнлени биринде келечиле да иеди. Юйдегилеге:  «Артха ашырыгъыз аланы. Мен эрге барлыкъ тюйюлме»,-деп тохтагъанымда, анам, эсли адам: «Къызым, билеме  жюрегингде, акъылынгда да ким болгъанын, алай, тилейме, унут аны. Юйдегилиди. Алданма биреуню кишисине.  Тиширыу дуниягъа ана болур ючюн жаратылады, аны ачыуу, насыбы да баласындады. Бар эрге, сабийинг болса, унутурукъса аны, ийнан манга! Мен ёлсем, жангыз кесинг къалай турлукъса?» -деди.

Анга жууап къайтармадым. Алай тюшюннгенме мени насыбым, къууанчым, ачыуум да Илияс болгъанына. Элни орамлары бла бедиш ташха сюйреселе да, аны не хазна унутайым. Дунияны алышсам да,  аны бла тюбешиулерими, ушакъларымы юсюнден эсгериулерими биргеме алып кетерикме. Аны кёрген хар такъыйкъамда насыплыма.

Илияс энди бизни терк-терк жокълайды. Сабийлени шахарда болгъан байрамлагъа, башха къууанчлагъа  элтеди. Школда да сейирлик адамла бла тюбешиуле къураргъа болушады. Билеме ол жаланда жашчыгъы ючюн келмегенин, мени да кёрюрге сюйгенин жюрегим сезеди.  Бир жол а кабинетде экибиз къалгъанда: «Мариям,  муслийман некях бла келликми эдинг манга?»-деп сорады. Ол сокъуранып къалмагъы эди дегенча, терк окъуна: «Хау»,-дедим.

Анамы жюреги къыйналгъанын, ахлуларымы да ол ишими жаратмагъанларын уста билеме, алай жюрегими тартып къалай чыгъарайым?! Илияс фатар да алгъанды манга шахарда, ишге да салгъанды. Бизге жашчыкъ да туугъанды. Хар небиз да барды, алай мен Илияс бизни бла турса, жашым атасы бла ёссе сюеме. Ол а бизге къонакъ болуп келеди. 
Мен а сюйгенимден кюеме. Къалай айтайым юйюрюнгю къой деп? Жангызлыкъгъа тёзер къарыуум да къалмагъанды. Ата сабийге жаланда солуу кюнледе угъай, кюн сайын керекди. Мени да шахарда не эгечим, не къарындашым жокъ, анам да элде. Илияс а – юйюрю бла.
    
Элге барсам, анам: «Жарлы балам, жангыз балам, башынгы нечик сукъдунг отха. Къаллай жашла тилегендиле сени! Манга тынгыласанг, бюгюн юй-кюн болуп жашарыкъ эдинг»,-дейди.
Кертиси бла да, жюрегим адамгъа азап чекдирлик кёреме. Нек сюйдюм мен Илиясны? Кеси кесиме жауум этмезликни этдим. Кезиулю солуу кюн жетди. Сакълайма аны. Болсада жюрегим  шошду, тынчды. Эштада, сюймеклигим селейе тура болур…