Баш ием – таянчагъым

Къошхан, къоратхан да этмей, тюз да эшитгенимча айтама. Иш а былай болгъанды. Алгъаракълада жумуш чыгъып, тау эллерибизден бирине барыргъа тюшеди. Эрттенликде вокзалгъа келип, автобусха минип, кетер заманыбызны сакълайма. Мени ызымдан кирген экеулен, эр киши бла тиширыу, жашаулу адамла, мени аллымда жерлеге олтурдула. Тиширыу жол нёгерин алгъа жиберди да, ол олтургъандан сора, жан-жанына да къарап, аны къатына чёкдю.

Эр кишини башында бийик мухар бёркю барды. Юсю-башы да тазады, тизгинлиди. Чачын кюмюш бет алгъан къатын да аны жанында тауушсузду. Онг жанымда жерде уа тиширыу. Уллу къыйынлыгъы болгъанча, аны бети мудахды.

Бираздан автобусха дагъыда бир къауум адам минедиле. Ол тебиреген заманда уа, эки къолунда да бирер жюгю бла, бир къатын чабып киреди. Солуу алып бошагъандан сора жангыз олтуруп тургъан тиширыуну эслейди да, аны къатына келип: «Аллах, Аллах, Фаризат, сенмисе? Таныялмай окъуна къалдым да. Нек былай аман болгъанса, ауругъанынг ишми барды? Юйде уа тынчмысыз, уллугъуз, гитчегиз, биз сорлукъла бары да? Ахмат а не ишлейди? Дунияда болмаз андан огъурлу адам», – деп, тюз да автоматдан атдыргъанлай такъыйкъаны ичинде жангыз кеси олтуруп келген тиширыугъа кёп затланы юсюнден сорду.

Фаризатны аны бла сёлеширге артыкъ ыразы болмагъаны кёрюнюп тура эди. Болсада, шинтикден арлакъ тепди да, жангы келген тиширыугъа жер къойду. Ол а, соруу этиучю бегеуюл кибик, Фаризат къачан жууап къайтарлыкъды деп, кёзлерин андан алмай тохтады. Фаризат а бираз тынгылауну басып турду да, алай ол адам андан айырылмазлыгъын билгенден сора кесини хапарын башлады:

– Да, сабийлени да хаталары жокъду. Аллахха шукур, сау-саламатдыла. Таматаны быйыл школгъа берликме. Гитчени уа анам къоймай биргесине алып кетгенди. Жарым жылдан бери да ол анадады. Кесим а алыкъа иш мажаралмагъанма. Ары-бериле эшип, базаргъа чыгъа турама.

– Ахмат а, Ахмат, не ишлейди, къалайды? Кёпден бери да кёрмегенме. Файгъамбар кибик, огъурлу киши. Сау къаллыкъ, ол бизни жашха алай иги болуучуду, Аллах сюерик жанын. Жолда кёрсе окъуна, эс бурмай бир да къоймаз. Акъыл юйретир, шёндю уа жашлагъа уллуланы айтханлары бек керекдиле…

Мен ангылагъандан, бу тиширыу Ахматны бир чийин эшитип, къатындан аны билирге кюреше эди. Фаризат шош тура турду да, тиширыу таба бурулуп, тюз да элия атылгъанча:

– Сен а эшитмегенмисе да мени хапарымы, ол сен махтагъан Ахматны бизге этип кетгенин, жаханим андан толлукъну. Аны эшитгенинг кибик дер эдим, Аллахдан да къоркъама ансы.

– Тоба, тоба, нек айтаса алай? Биз узакъ адамла тюйюлбюз. Эшитмегенме. Арталлыда бир тюрлю хапар сизни юсюгюзден эшитмегенме. Арт кезиуде бизге кирген жокъ. Жаш окъууда, мен да орамгъа айдан, жылдан бир кере чыгъама да, къайдан, не зат эшитейим. Сормайма, айтчы, не болгъанды? Тейри, Ахматны уа бек иги кишиге санап тургъанма. Аны уа терс иши болмазгъа керекди.

Мен ангылагъаннга кёре, ол тиширыу Ахмат бла Фаризатны араларында болгъан ишни биле эди, алай, нек эсе да, аны юсюнден Фаризатны кесини ауузундан эшитирге сюе эди. Бираздан автобус шахардан чыкъды. Узакъ жолну къысхартайым дегенча, шофёр автобусну магнитофонун гитче ауазына салып, жырлатып башлады. Дагъыда, не десенг да, жолда баргъан адамгъа жыр, музыка хычыуун кёрюнеди, къайгъысын, сагъышларын да чачады. Алай «бегеуюлню» акъылы уа башхада эди. «Бу адам манга къачан жууап берликди?» дегенча, Фаризатны бетинден кёзлерин алмай турады.

Хапарны айтмай ол адамдан къутулалмазлыгъын ангылагъандан сора Фаризат сёзюн жангыдан башлады: – Ахмат бла бирге жашагъанлы быйыл он жыл боллукъ эди. Бир бирни ангыларгъа кюрешип, жашап тургъанбыз. Гюняхы керекмейди – ичги бла къыйнамагъанды. Алай тюзюнлей ол къырал ишге жюрюгенден башха бир тюрлю мадары жокъ эди.

Халкъны кишисин кёремисе, юйюме хайыр этейим деп, кече жер тюбю бла жюрюгенлерин. Ол а, хоу бир да, мадар эте билген киши болса, не жарлы эдим. Юйде бир гитче иш этиллик болса окъуна, кеси къолу бла бир затха тиймез. Къоншуладанмы болады неда ишчи нёгерлеринденми, бир-эки «такъгъыч» келтирип, алагъа ишлетип кюрешир. Мени уа бютюнда бек не зат къозутады десенг, кеси тамата болуп тургъанлай, гитче къарындашын келтирип, анга оноу этдиртсе. Ма, жаз башында тауукъ орун ишлерге керек эди да, биягъы къарындашын чакъыргъанды да, мен кёргюзтген жерде ишлемей, башха жерде салып башлайдыла. Ол а манга алай ачыу тийгенди, алай ачыу: «Атанга налат, мен айтханлай этмеген эсенг», – деген эдим. Андан сора бир сёз да айтмагъанма, Аллах бирди.

Къарындашы уа, кёзюме да къарап: «Келин, харип, не ачы ауузунг бар эди», – деп, ишни къоюп кетеди. Бираздан а ол сен махтагъан Ахмат, костюмун да юсюне жарты-къурту къаплап, аны ызындан тебиреди. Ол кюнден бери аны аягъы биз болгъан жерге басмагъанды.

Къайда эсе да бирде къарындашы бла малчы болуп тургъан хапары барды. Угъай, угъай, мен аны соруп айланмагъанма, Хамитни къызыны тоюнда тиширыула айтып эшитгенме. Аллай бир сёзчюгюмю кётюралмагъан эсе, турсун алай? Аллахны ахшылыгъындан, мени да бардыла эгечим, къарындашым да. Атам, анам да сау, бир адамгъа да жалындырлыкъ тюйюлдюле. Ахчаны уа узакъ базаргъа бир барып келсем, ол сен махтагъан киши жылгъа ишлегенни келтирликме.

 Андан сора да кёп хапар айтды Фаризат кесини жашаууну юсюнден, алай Ахмат жанлы болуп аны ауузундан бир сёз да чыкъмады.

Баргъаны боллукъду.