Алгъыш дегенинг, тилекди, иги тилек

Дунияда адамлагъа иги тилек этгенден сыйлы уа не барды? Алгъыш, тилек эте билген адамларыбыз кёпдюле. Бизни эм фахмулу поэт жашларыбыздан бири Мокъаланы Магомет да алагъа уста болгъанды. Бюгюн аны Малкъар халкъны жангырыууну кюню байрамлагъан кюн айтхан алгъышларын басмалайбыз.

«Жашил чапыракълы тереклеге, жангы кырдыкга, азат къанатлыланы къанат къакъгъанларына, сабийлени жарыкъ ышаргъанларына, кёкню сейир чууакълыгъына, жерни да ариу къууатына, огъурлулугъуна къарай, къууана айтылгъан алгъышланы толгъанларын кёзюбюз бла кёрейик. Кёкде жулдузлача, жерде кырдыклача, барыбызны да къууанчыбыз кёп болсун! Бир инсанны да ичер сууу замансыз таркъаймасын, татар гыржыны азаймасын. Мен аны излейме къадардан, аны тилейме Аллахдан да.

 Биз, таулула, Аллахы, дини болгъан халкъбыз. Гыржындан эсирип, адамсызлыкъ этгенлеге, аллайла уа, не медет, бардыла, Аллахсызлагъа,
динсизлеге ушамайыкъ. Аллахы, дини болгъан – намысы, бети болгъаннга тенгди. Барыбызны намысыбыз да дуния къарамында, акъбаш тауларыбызча, тазалай, бийиклей къалсын. Кёп ахшы умутубуз толуп, адамланы бетлерин, жюреклерин сёнгмез насып, кетмез къууанч жарытханлай турсунла!

Алгъыш жетген, тилек толгъан заман болады дейдиле да, ким биледи, бюгюн аллай кюн эсе уа! Алай эсе, тауладан суула келгенча, ашыгъып келсин игилик элибизге, жерибизге, хар таулугъа да! Шууулдап жетген жауунлача, хар арбазгъа, хар юйге къууанч хапар жетсин да, хар босагъаны огъурлулукъ жокъласын.

Сабийле сау-эсен ёсе, бахчаларыбыз, сабанларыбыз бек битсинле. Къартларыбыз къартлыкъларын, ауругъанларын-сызлагъанларын унутурча, жашларыбыз, къызларыбыз сау дуниягъа махтау бла айтылырча, бир уллу зауукълукъ келсин бизге, уллу эркинлик.  Кесибиз да билмей тургъанлай келсин ол, кече чарсын кери ыхтырып, тау таракълагъа элпек жайылыучу танг жарыгъы кибик. Къара булутланы жырып, жарыта, жылыта, бетибизге, жолубузгъа тийиучю кюн къууатынлай келсин!

Иги сёзню, керти сёзню къатлагъан айып тюйюлдю деп, бурундан бери акъсакъал къартларыбыз айтыучулай да айтайым. Эллерибизге, юйлерибизге къыйынлыкъ жетмесин, хант къангаларыбыздан берекет кетмесин, сюйгенлерибиз сюерча, сюймегенлерибиз сукъланырча, жашауубуз алай къурала барсын.

Жашларыбыз, къызларыбыз жашауларындан къууана, сюйгенлерин тапсынла. Хар тюз адам, эсде-бусда болмай тургъанлай, игиликге тюбесин да, тюзлюгюне жолукъсун! Къууанч къазанла къайнай, хар юйде, хар арбазда жыр айтылсын, той этилсин. Келген келин огъур аякълы болсун. Келген юйюне, жууукъгъа-тенгнге, тийреге да, чын минчакълай, сыйлы, ариу кёрюнсюн. Ийнеклерибиз сютлю, къойларыбыз этли, тюклю болсунла. Челек сютден толгъан кибик, хар адамыбызны жюреги огъурлулукъдан, дуния ырахматындан толсун!

 Биз, таулула, жер башында халкъланы барындан да кёп къыйынлыкъ кёрген, уллубуз, гитчебиз да энчи азап чекген халкъбыз, - аны бюгюнлюкде ким да биледи. Алай бирлени къыйынлыкъ кёргенлерин билген бла аллай къыйынлыкъланы ауурлугъун кеси башларындан сынагъанда башхалыкъ уллуду. «Иер басханны ат биледи» дейдиле. Бизни аз санлы халкъыбыз уруш азабын бирси миллетледен кёп сынамагъан эсе, аз сынамагъанды. Хар тёрт таулудан бири урушха кетгенди. Къазауатха кетгенледен хар экеуленден бири анда ёлгенди.

 Юйлерине сау къайтханла уа къалай къайтхандыла? Санлары жара тапладан толуп, кими – акъсакъ, кими – чолакъ, кими – жюрек ауруулу болуп. Уруш бошалып, бирси халкъла бузулгъан, оюлгъан, тоналгъан эллерин-журтларын жангыдан ишлерге кюрешген заманда – ол заман а сау онюч жыл баргъанды! – бизни таулула мудах, бушуулу иш бла кюрешгендиле, ачдан, жаланнгачдан, тюрлю-тюрлю къыйын аурууладан ёлгенлерин асырай. Алай бла, малкъар къабырланы чеклерин кенгерте, къара къайгъы башларын басып, аман кюнлю болуп айланнгандыла. Малкъар къабырланы орунларыны чеклери, Малкъардан башлап, ары, Къазахстаннга, Къыргъызстаннга, Сибирьге, Колымагъа дери да жетгендиле.

Быланы барын да айтханым не себепденди? Мен бирсиледен кёп билеме, кёп кёргенме демейме,угъай. Тюненеги кюнюбюзню эсгертгенлигимди бюгюн, бу жарыкъ кюнюбюзде. Энди аллай къыйынлыкъны бир жан да сынамасын, бир терек, бир таш да! Къадарны буйругъу алай болур эди, - кёп жылланы бушууну къурум бетли къарлары, къара жауунлары, жилямукъ болуп, жаууп тургъан, иесиз, ёксюз жерибизге жангыдан келир, жангыдан жыйышыр онг тапханбыз – бизни насыбыбыз эди.

 Бу аталарыбыздан къалгъан жерибизге, заманны сур жаясы чачхан жюн устукккулача, къум тюзлеге чачылып, жангыдан жыйышханбыз, хау, иги кесек заман болады. Алай энтта кёлюбюзде тилегибиз а буду: кёрген къыйынлыкъларыбызны ол унутдурурча, энди жангы къыйынлыкъ сынамайыкъ! От жагъабыз сууумасын, тыпырыбызны кюлюн, алгъынча, кёкге сууурмасынла къара желле. Юй сайын бешик тебиретиле,бешик жыр айтыла турсун.

Эшиклерибиз дайым къууанчха ачылсынла! Жашауну ауурлугъу не уллу, къатыш-къутушлукъ не кёп эсе да, таукеллигибизни тас этмейик! Бизни аппаларыбыз, аталарыбыз алай эте келгендиле къыйын сагъатда. Кишилик къаясындады бийик умутубузну асыл къушуну уясы. Аны сокъур туман тумаламазын, анга буз жаумазын, аны жел чачмазын тилейик Аллахдан, къадардан да. Бу бийик жерибизде, бу сыйлы жерибизде барыбызны да жашар кюнюбюз кёп болсун! Ахшы умутладан тюнгюлмей, не заманда да адамлай къалайыкъ. Таш тюбюнде отун ёчюлтгенлеринде, таш башында от тиргизгенди таулу. Аны унутмайыкъ. Жерли, элли да халкъ болгъаныбызны унутургъа жарамаз. Туугъан жерибиз дуния жаннетибизди, жаныбыз-тинибиз. Аны себепли мен бу алгъыш сёзюмю туугъан жерибизге атагъан назмум бла бошайма.
ТУУГЪАН ЖЕРИМ
Сенден асыулу бу дунияда жер кёрмедим,
Акъ чорбатлы бийик Малкъарым.
Киши жеринде сюймеклигим ёлмеди,
Хар къайда да сени махтадым.
Киши жерлеринде манга тынчлыкъ бермеди
Ажашхан жырынгы макъамы.
Жылы жауунунг да бетими жууа-жууа,
Уппа этдим къая ташынгы.
Азат тауларынгда, жыл сайын жауа-жауа,
Къарынг да агъартды башымы.
Азат тауларынгда, жулдузла жана-жана,
Сен азмы жырлатдынг жашынгы!
Сыйлы Малкъарым, сен – ёмюрде тюгенмеген
Къууанчымы бийик уясы.
Ахыр кюнюмде да умутдан тюнгюлмеген
Жаным болур санга ыразы.
Ахыр кюнюмде да – ёзге зат тилемейме –
Бетими аязынг сыласын!
Мокъа улу М.
1999 жыл.