«Адам жер башында насыплы жашаргъа сюеди»

Теммоланы Фатима, Москвада Авиация инстиутутну Ракеталаны эм ракета-космос комплекслени проектированиясы, чыгъарыу эм хайырланыу бёлюмюн жетишимли бошап, бюгюнлюкде анда ишлейди. Бюгюн ол бизни ушакъ нёгерибизди. 

- Фатима, эм алгъа, вузгъа киргинчи къайда окъугъанынгы, авиацияны нек сайлагъанынгы юсюнден айтсанг эди.

- Нальчикни экинчи номерли лицейин тауусханма, анда алгъа физика-математика, ызы бла уа инженер-технология классда окъугъанма. Гитче заманымдан да точный илмулагъа сейирим болгъанды, математика бла физиканы къачан да сюйгенме, гуманитар жаны, тилле уа къыйыныракъ берилгендиле. Бийик усталыкъ билим алыргъа заман жетгенде, жюрегим неге тартханына, атам бла анам айтханларына да тынгылап, Москваны Авиация институтун сайлагъанма. Вузну рейтингине да къарагъанма, анда къалай окъутханларын, айхайда, жаратханма. Мен оюм этгенден, 18 жылында инсан, иги сагъыш этип, тюз оноу эталмазгъа да боллукъду, ол себепден жюреги тартхан ишни сайларгъа керекди.

- Космос бла шагъырейлениуде, аны тинтиуде къыралыбызны къошумчулугъу.  Сора, диплом ишинги къайсы темагъа жоралагъанса?

- Гитче заманымда Юрий Гагаринни бла Нил Армстронгну жигитликлерини юсюнден окъуй, космосну кёрюрге, аны юсюнден кёбюрек билирге умут этген эдим. Сабийликде муратым, кесими кемеми ишлеп, кёкге учаргъа эди. Сёзсюз, бизни къыралыбыз космосну таныуда уллу къошумчулукъ этгенди, алай, аны бла бирге, дунияны тинтиуде башха къыралланы къыйынларын да эниш этерге жарамайды. Биз бюгюнлюкде жулдузланы, аламланы, кёкню юсюнден билгенибиз – дуния сообществону жетишимиди, барыбызны да бирге къыйыныбызды.

Дипломуму уа, илму башчым айтып, «Учуу аппаратланы хауасын углекислый газдан мембрана технологияны болушлукълары бла тазалау» деген темагъа жазгъанма, анда космос станцияда атмосфера сууну конденсантын тазалау эм системагъа жангы агрегатны жарашдырыуну юсюнден айтылады. Аны къоруулагъанлай, аспирантурагъа киргенме. Москвада къалып, тутхан ишимде жетишимле болдура, Ата журтума хайыр келтирирге сюеме.

- Бусагъатда уа ишинг не бла байламлыды?

- Айтханымча, муратымы толтурургъа къадар да чыкъгъанды, окъугъан институтумда преподавательме, студентлеге жашау циклны управлениясын автоматизациялау жаны бла дерсле береме. Хау, ол мен алгъадан сайлагъан усталыкъдан бир жанынданды, алай манга артда бу тема космосдан эсе сейир кёрюннгенди.

Институтда къалгъанымы жашауумда эм тюз оноугъа санайма. Мында мен кесими тюз да юйдеча сеземе, ишими сюеме, жюрегим да тынчды, сора вуз кюн сайын берген онгла ючюн анга бек ыразыма. Мында къалгъанымы дагъыда бир сылтауу – аны юсюнден кеслери да тилеген эдиле, эштада, ала да менде бир хунер кёрген болурла.

- Къалай сунаса – адам жетишимли болур ючюн не этерге керекди? Огъесе жетишмлилик деген ол, орусчаны къатышдыргъанда, бусагъатда модагъа кирген ангыламмыды?

- Кесини бир мураты болгъан, жашаууна саулай неда аны бир кесегине бу затха жетиширге керекме деп борч салгъан инсан, аны толтурур ючюн кючюн, билимин, заманын да аямай кюреширге керекди. Алай хар кимни да къаллай бир эсе да бир даражагъа жетмей амалы жокъду демекликни уа тюзге санамайма, адам насыпны башха жаны бла да табаргъа боллукъду, аллайлагъа терссиз дерге жарамаз.

- Башда сен тилле къыйыныракъ бериле эдиле дегенсе, алай ингилиз тилге уа юйренесе, аны не хыйсап бла сайлагъанса. Сора, жолоучулукъгъа чыгъаргъа онг болса, къайры барлыкъ эдинг?

- Ингилиз тилни окъуй турама, аны да мыйыны ишлетир, жангы затны юсюнден сагъыш этер ючюн. Манга дайым айныгъан, жангы билим, сынам алгъан бек магъаналыды. Жолоучулукъну юсюнден айтханда уа, эм уллу муратым Кубагъа учаргъады. Мен эндиге дери кёрген затлагъа ол арталлыда ушамагъанына, анда бир башха жерде къайтарылмазлыкъ сезимле сынарыгъыма ийнанама.

- Къайсы оюмну тюзге санайса: инсан иши бла жамауатха, къыралгъа хайыр келтирирге керекди огъесе ол аны кесин къууандырса тамаммыды?

- Иш неда ырахатлыкъ, зауукълукъ, неда ахча келтирирге керекди дейдиле. Ол жаны бла насыбым тутханды. Ушагъыбыздан ангылагъан болурса, ишими бек сюеме, аны эсеплери кёрюнселе, анга тийишлисича багъа бичселе да.

Дагъыда бир зат къошаргъа излейме: инсан жер башында насыплы жашаргъа, кесинден сора не къадар аз заран къояргъа итинирге керекди. Сора, адам кеси кеси бла керти болургъа тийишлиди.

- Фатима, жашауда сени къууандыргъан неди, къыйналгъан неда сагъышланнган кезиулерингде ырахатлыкъ неде табаса?

- Сюйген макъамларыма тынгылай, шахарда ашыкъмай сюйген жериме барсам, ашханада жаратхан азыгъымы татсам…

Инсанны бек уллу байлыгъы, насыбы да тёгерегинде адамларында, жууукъларындады. Нёгерлерим бла къысха, алай зауукълу тюбешиуле жюрегими учундурадыла. Шуёхла – ол инсанны кеси сайлагъан юйюрюдю деп, сёз барды. Бирге окъугъан тенглерими, ишчи нёгерлерими жюрекден сюеме. Аланы хар бири да энчи бир дуниячадыла, ала керек жерде кёл этдирлик, ажашханда уа тюз жолну кёргюзтюрюк адамларымдыла. Шуёхларым болгъаны ючюн кесими насыплыгъа санайма.  

Ишимде уа студентлерим иги окъусала, экзаменледе соруулагъа арсарсыз жууап берселе къууандырады. Бир затны билмеген айып тюйюлдю, алай окъургъа, билирге итинмеу – олду айып, аны ангыласа, жашауларында керекли жорукъладан бирине санасала сюеме.