Сарымсахны кючю уллуду

Дарманлыкълары болгъан битимлеге артыкъ эс бурмаучу медикле  окъуна сарымсахха энчи къарап башлагъандыла. Бюгюн аны хайырыны юсюнден Нальчик шахарны биринчи номерли поликлиникасыны врач–терапевти Гыжгыланы Разият бла ушакъ этебиз.

- Сарымсах дарманды деучюдюле таулу ыннала, ол сёзлеге врачла къалай къарайдыла?

- Сарымсах сууукъдан, гриппден къыйналгъанлагъа, жюреклери, къан тамырлары ауругъанлагъа жарагъанын илму тохташдыргъанды. Битеу алып айтханда уа, ол кёп тюрлю, бек къыйын эм къоркъуулу ауруулагъа да жарайды. Кёп къыраллада бардырылгъан тинтиуле кёргюзтгендиле: ракны багъыуда да сарымсахны магъанасы уллуду. Базыкъ чегиде болуучу ракга къажаулугъу тинтилгенди артыкъ да бек. Север Каролинаны университетини алимлери бардыргъан тинтиуле ачыкълагъанларына кёре, аны сюйгенледе ракны ол тюрлюсюнден ауругъанла, башхала бла тенглешдиргенде, 70 процентге аз болгъандыла.

Сарымсах чийлей да, жарашдырылса да хайырлыды. Аны тишчигин ашардан алгъа ууакъ туурагъыз неда эзигиз, сора 10-15 минутну кеси аллына къоюгъуз. Кислородну тири къатышыуу бла, аны ферментлери тириледиле эм суперактив затланы синтези башланады.

-Сарымсахны кюнлюк мардасы уа къаллай бир болургъа керекди? 

- Ол проблема бла кюрешген немисли алимлени айтханларына кёре, кюнлюк марда тёрт граммдан аз болмазгъа керекди (неда эки тиши). Аны ашарыкъ затларыгъызгъа аз-аздан юлешип хайырлансагъыз,  бек керексиз заты - ийиси - азайырыкъды. Сууукъладан ауругъан эсегиз а, ол марданы бир бла жарымгъа-экиге дери кёбейтигиз.

Кертиди, сарымсах ийис этгенлеге къыйынды тёзген, алай  не сейир, ол адамла солуулары бла хауаны тазалайдыла, аланы къатларындагъылагъа ауруу жукъмазгъа боллукъду. Аны арталлыда ашаргъа сюймей эсегиз, сиз тургъан, жукълагъан отоугъа ууакъ тууралгъан неда эзилген тишчиклени сай табакъчыкъ бла салып къоюгъуз. Аны уа сутканы ичинде юч-тёрт кере алышындырыгъыз.

-Бусагъатда БАД–ла модагъа киргендиле, адамла кеслери алларына, врач бла ушакъ этмей,  ичедиле аланы. Сарымсахны тири биология къошакъныча хайырланыргъа боламыды?

- Бу соруугъа  шарт жууап берген къыйынды. Мен пациентлериме сарымсахны ашагъыз, деп къояма. Бир-бир БАД-лада актив затла кёп болургъа боллукъдула, бир-бирлеринде уа арталлыда болмазгъа. Тюрлю-тюрлю къошакъланы западда тинтгенлеринде, ала арталлыда бир бирге келишмегендиле. Бек тири къошакълагъа биз сарымсахны тийишлиси чакълы бир заманны сакъланнган экстрактын санайбыз.Аны, чагъырныча, энчи болумлада жыйырма ай чакълы бирге тутадыла. Ол кезиуню ичинде тутхучлу тири затла жыйыладыла. Ол препаратлада сарымсах ийис да болмайды. Аллай БАД-ла асламысында тыш къыраллада чыгъадыла.

Аны жюреклери ауругъанла, дарман иче эселе, ичмей эселе да, ашай турургъа керекдиле. Ол башха дарманла бла бек иги жарашады, тамырда къанны бысымын мардасына келтиреди, холестеринни да. Диабетден къыйналгъанла, артыкъда экинчи тюрлюсюнден ауругъанла, бу битимни ашасала бек иги боллукъду. Андан сора да, ол къанда бал тузну азайтады, гликолиз деген затны къуралыууна чырмаулукъ этеди. Къанда балтуз кёп болса уа, гликолизле мардадан кёп боладыла эм адамны терк къартайтадыла. Ма былайда керекди сарымсахны  жаш этген кючю. Къысхасы, кёп къыраллада алимле сарымсахны кючюн тинтиуню бюгюн да бардыргъанлай турадыла.