Тузлары кёп суу – санда-чархда ташланы къуралыуларына сылтау

Арт жыллада ташлары бла байламлы операцияла этгенлени саны ёсюп барады. Бу жарсыуну юсюнден онколог-уролог, медицина илмуланы кандидаты  Улбашланы Азамат бла ушакъ этгенбиз.

- Азамат, недеди сылтау ташланы къуралыууну?

-Урологла эсеплегеннге  кёре, пациентлени элли проценти къууукъларында ташла къуралгъанлары ючюн ауруйдула. Къууукъда ташланы къуралыуларыны баш сылтауу – тёлюден-тёлюге ёте келиучю чархда  веществоланы алышыныу жорукълары  бузулгъанларыды.  Ма ол   болум  келтиреди  эримезлик  тузланы къураугъа, ала уа  артдан-артха ташла  боладыла. Кенг  жайылгъан башха  сылтау – бюйреклени неда сийдик кетиучю системаны сууукъ  этиу. Жарсыугъа, таулулада  бушуулада эр кишиле дууа тутуп сууукъда бек кёп турадыла. Арт заманда аллай тёре динде жокъду деп, аны кетере барадыла, ол аурууну азайтырыкъды. Ташланы  къуралыуларыны азлыгъы  айныуну  анатомия  энчиликлери бла байламлыды. Сёз ючюн, сийдик  тамырланы  иничкериулери  бла.

Адам кёп эм терк -терк  терлей эсе, аны чархында тузла анга  кере  къураладыла. Ол  процесс ультрафиолетни да азайтады. Биз  ичиучю сууну магъанасы  да  бек  уллуду. Анда  тюрлю-тюрлю  тузла кёп эселе, къууукъда  ташла бек терк къураллыкъдыла.

Алай эсе да, къууукъда ташланы къуралыуларына тёлюден-тёлюге  ёте  келген  аурууду  деп айтыргъа жарамайды. Ол бир-бирде билинмей къалыргъа да боллукъду,  адам кеси къозгъамаса аны.  Сёз ючюн, аз къымылдау бла жашау этиу - адамны чархында тузну терк кёбейтиуню сылтаууду. Къууукъда ташланы къуралыуларыны бла адамны чархындан  сийдикни терк чыгъарлыкъ  дарманланы ичиу бир-бири  бла байламлыдыла.

Башха шартланы алып къарасакъ, витаминлени жетишмегенлериди (артыкъда А эм В къауумлу  витаминлени), дайым да  кючлю,  ачы,  тузлу эм  аллай башха  аш-азыкъны ашауду.

- Битеу адамлада да ташла бир кибиклемидиле?

- Угъай, ташла  химия  бла да, тюрлю-тюрлю  жаны  бла да,  къатылыкълары бла да бир бирден башха  тюрлюле боладыла. Фосфатлыла - мутхуз-акъ тюрсюнлю, иги да  жумушакъла, терк ууалыучула боладыла.

Оксалатлыла - къара неда  къаралдым тюрсюнлюле, асламысында щавелевая кислотаны  тузларындан  къураладыла. Ала  бек  къатыладыла, зыбырлыдыла, бир-бирде уа  тырнакълары бла  мочекислые (башхача  айтсакъ, уратные) ташла   тузладан  къураладыла. Ала  сыйдамладыла, къатыладыла,  саргъыл морладыла.

Циститли ташла да бардыла - ала бек къатыладыла эм  сыйдамладыла.

Ташла  системаны къалайында да къуралыргъа боллукъдула: бюйрекледе, къууукъда, сийдик тамырлада да. Бек  къоркъуулулары кораллагъа  ушашлы  ташладыла,  ала  бюйрекледе къуралыучудула.

Адамны чархында  къуралгъан  ташла тышына  чыгъаргъа  кюрешедиле.  Ол  кезиуде бел тийреси  бек ачыучуду. Ташла чыгъарлыкъны  шартлары – сийдик  къан къатышлы болгъаныды, къууукъну тийресини ауругъаныды, къыйналып сийиудю. Бек къыйыны  уа – бюйреклени чанчып ауругъанларыды. Артыкъда таш бюйрекден  айырылып, сийдик система  бла бара эсе. Ол кезиуде адамны  къусарыгъы келиучюдю, санлары  тюшедиле, къалтырауукъ тиеди.

- Ёлчемлери уа бир кибикмиди?

-Ташланы  ёлчемлери  кёп   тюрлю боладыла – базыкълыгъы миллиметрден башлап (аллай ташлагъа  халкъда  юзмез  дейдиле), он эм  андан  да  кёп сантиметр  боладыла. Базыкълыкълары  сантиметр болгъанла кеслери  чыгъаргъа керекдиле. Аллай   кезиуледе операция этмей  багъадыла адамгъа, диетагъа   олтуруп, дарманла ичиртип.

Ёлчемлери уллула болгъан  ташланы ууакъ этедиле неда  жарып аладыла (хирургия амал бла). Ташны  ууатыуну бир бёлек амалы барды – лазерни, ультразвукну хайырланадыла. Ала ачытмагъан  эм узакъгъа созулмагъан  процедураладыла.

Ташланы борчлу халда окъуна кетерирге керекди. Алай этмесегиз,  хал  осалгъа кетерге  боллукъду: пиелонефрит, гидронефроз неда нефросклероз болургъа   боллукъдула. Ташланы уа, специалист айтханча, ол къарап тургъанда кетерирге керекди. Кеси  аллыгъызгъа  уа жаланда ауругъанын  спазмалитик дарманла  бла  шошайтыргъа  боллукъсуз. Аурууну шошайтырыкъ дарманланы  уа  хайырланмагъыз. Аланы дайым да  хайырлансагъыз,  ташны чыгъыууна  чырмаулукъ  этериксиз.

- Бир-бирле усталагъа барып, кырдыкла ичедиле. Ол тюзмюдю?

-Къууукъда  таш  аурууну къалай кетерирге боллугъуну юсюнден  шёндю кёп тюрлю жомакъла жюрюйдюле. Аладан бир-бирлери бек къоркъуулуладыла. Сёз ючюн, ауругъанла сийдикни кетерлик кырдыкланы  мардасыз  кёп ичедиле.  Ала  уа  адамны чархындан микроэлементлени, бек алгъа уа – кальцийни – кетередиле, алай бла жюрекни  ишлеуюне чырмаулукъ этедиле.

Ташланы эритирге деп кёп  дарман  ичиу да  бек къоркъуулуду. Аланы хайырланыгъыз  деген рекламала бар эселе да, ала асламысында хайырсыз затладыла. Аны къой, болумну  осалландырыргъа окъуна боллукъдула.

Ташланы чыгъарыр ючюн исси суу  бла жууунугъуз деп да айтадыла. Алай  этерге  арталлыда  жарамайды. Андан эсе белигизни тийресин жылылай тутугъуз,  жюн жаулукъну къысып.

Къыйын ишлени не къадар азайтыгъыз. Ауур затланы кётюрмегиз, керексизине бюгюлмегиз. Олтуруп турургъа да  керек тюйюлдю. Кёбюрек жюрюрге кюрешигиз. Чертип айтыргъа сюеме: жаланда поликлиникалада, больницалада бийик билимлери болгъан врачлагъа барып, къаратыргъа керекди, усталаны айтханларына кёре  кырдыкла ичмегиз. Жаланда билимли специалистде багъылыргъа керекди.