«Тёлюден-тёлюге кёче келген ауруу болса, андан къутулгъан къыйынды»

Аурууланы бир-бирлери тиширыулада, башхалары уа эр кишиледе аслам тюбейдиле. Жюрекни ишемия ауруу инфаркт бла бошалыргъа боллугъун кёпле биледиле. Врачла айтханнга кёре, андан къыркъ-эллижыллыкъ эр кишиле, бир-бирде уа бек жаш адамла да ауруйдула. Аны юсюнден терапевт Мегрелланы Келимат бла ушакъ этгенбиз.

– Ишемия жайылып нек барады? Бек биринчи кимге тиеди?

- Бек алгъа тютюн ичгенле къоркъуулу чекдедиле. Экинчи бек къыйынлы зат атеросклерозду эм къанда холестеринни кёплюгюдю. Андан сора да, семиз эр кишилени, артыкъда тири жашау этмегенлени, жюреклерин къыйнай тургъанланы жюреклери аурумай къаллыкъ тюйюлдюле. Адам гипертониядан неда сахарный  диабетден ауруса, инфаркт болургъа болур деген къоркъуу уллу болады.

Ахыр жыйырма жылны ичинде инфарктдан ёлген эр кишилени саны алтмыш процентге кёбейгенди, ауруу кеси уа  жаш болгъанды.  Нек болады алай? Эр киши кеси ючюн къайгъырыргъа юйренмегенди. Халлары осалланнганын сезселе да, врачха барыргъа ашыкъмайдыла. Аны хатасындан барыргъа да кеч болуп къаладыла. Статистика шартлагъа кёре, кенг халда инфаркт болгъанладан жартысы сау тапдырыладыла больницагъа, къалгъанла уа, ауруй башлагъанларына эс бурмай, заманында врачха барып, халларына къаратмай къаладыла… Статистикагъа кёре, элли беш жыллары жетмеген эр кишилени токъсан проценти инфарктдан ёледиле, больницагъа жетдирилгинчи.

Больницагъа жетдирилгенлени да хар ючюнчюсю андан чыкъгъынчы ауушадыла, ауруу къатылана баргъаны бла байламлы. Инфрактдан сора аягъы юслерине кючден тургъанланы жюреклеринде кетмезлик жара ыз къалады.

- Адам инфарктдан къутулалмазча  сылтау бармыды?

– Тёлюден-тёлюге кёче келген ауруу болса, андан къутулгъан къыйынды. Жууукъладан биринде (ата-анада, ыннада, аппада, къарындашда, эгечде) жюреклери, къан тамырлары  (ишемиядан, инсультдан, инфарктдан) ауругъанла болсала, къоркъуу уллу болады. Артыкъда адам саулукълу жашау этмей эсе.

- Кезиуюнде билинсе, баям, багъаргъа да тынч бола болур?

- Сёзсюз. Шёндю медикле терк-терк айтадыла, болургъа боллукъ инфарктны шартларын кёпле билирге керекдиле деп: жюрек бир кибик урмайды, къан тамырны урууу шошаяды. Адамны эси ауады, санлары бошаядыла. Ол шартла сууукъ тер басыу бла, къусаргъа  тартыныу бла келедиле, адамны бетинден къаны кетиу бла.

Пациентлени тёртден бирини жюреклерини ауругъаны артыкъ бек билинмей къалады, жюрекде жара болгъанын жаланда электрокардиограмма билдирликди. Алайды да, «тауушсуз ишемия», врачла кеслери айтханларыча, ол болумла жюрекни шаугютлерине заран тюшгенине шагъатлыкъ этмейдиле.  Алай эсе, тинтиулени дайым бардырып турургъа керекди.

Жюрекни болумуну юсюнден толу информацияны тинтиуле берликдиле: къанда  липидле бла сахар болгъанларын тинтиу, сора ЭКГ-ны тинтиуу. Пациентни къан тамырыны басымы бийик эсе,  ЭХО-кардиограмма этдирирге керекди (УЗИ), басым мардагъа келсе  уа- велоэргометрия (ЭКГ жюк бла) этерге керекди. Битеу ол тинтиулени тохтатмай бардырып турургъа керекдиле  къыркъжыллыкъдан башлап битеу эр кишиле.                                                                

- Къанда холестерин эм башха липидле мардадан кёп болсала, не зат тюрленеди саныбызда-чархыбызда?

- Ала къан тамырланы къабыргъаларында  къан уюшхан тугулла къурайдыла.  Эртте-кеч болса да ала атыллыкъдыла, алай бла къан тамыргъа заран тюшюрлюкдюле. Заран тюшген жерде къан уюп башлайды, тромб болады – заран тюшген жерни жабаргъа къоймайды.

Аз-аздан тромб уллу эм къаты болады, ахырында жюрекни клеткаларын  кислород бла жалчытхан къан тамырны жабып къояды. Кислородну толусунлай тохтатхандан сора да, ол жюрекни  он секундха дери ишлетирикди, ол а жюрекни жарым сагъат ишлеуюн  жалчытырыкъды. Сора къайтарылмазлыкъ тюрлениуле башланадыла, андан алты сагъат озгъандан сора уа, ол жерде жюрекни шаугютлери къуруйдула.

Жюрекни тинтгенлей, жыл сайын поликлиникада толусунлай кесигизге къаратханлай туругъуз. Анализ берген къыйын иш тюйюлдю. Заманында белгили болгъан аурууну багъаргъа онгла бардыла.