«Сабийлени жууаплылыкъларын сезерге, билимлерине базыныргъа юйретебиз»

Устаз усталыкъны сайлап, анга кертичилей къалып, жаш тёлюню къадалып окъутханларыбыз аз тюйюлдюле. Герийланы Зулижан да аллайладанды. Ол бийик квалификациялы педагогду. Кёп жылланы ичинде Нальчикни онтёртюнчю номерли гимназиясыны профильли тамата классларында математикадан окъутханы уа аны усталыкъ хазырлыгъыны даражасыны бийиклигини ышаныды.

Сагъынылгъан дерсден школчула сынауланы борчлу халда бергенлери белгилиди. Алай а арт кезиуде билим бериуде аслам зат тюрлене, ата-аналаны, сабийлени, педагогланы кеслерин да сагъайтханлай турадыла. Биз, мектепде къыркъ жыл чакълы ишлеген сынамлы устаз бла тюбеп, аланы эм башха затланы юслеринден ушакъ этгенбиз.

– Зулижан Хаджи-Мусаевна, адам таматаракъ бола барса, жашаууну кёп затына башха кёзден къарай да башлайды. Сокъуранамысыз устазлыкъ жолну сайлагъаныгъызгъа?

– Бир кюнню да угъай! Сюйюп, кесиме да ыразы болуп этерик ишим – ол жаланда устазлыкъды. Жангыдан урунуу жолну башлар онгум болса да жашауда сабийлени окъутургъа келлик эдим. Алыкъа жаш заманында адам алай бек да ангыламайды аны, алай эсе да, бу дуния аладан багъалы небиз барды? Гитчелени тюз жолгъа салсакъ, ахшыны-аманны айыра билирге юйретсек, жашауубузну бошуна оздурмагъаннга санаргъа боллукъбуз.

Устаз болгъаным а, баям, атамы Жаппуланы Хаджи-Мусаны жарыкъ умутларындан бири ючюндю. Ол кеси школчу кезиуюнде аны окъутхан тиширыуну аты  Зулижан болгъанды. Манга да алай анга ушарымы, аныча педагог болуруму сюйюп атагъанларын айтыучудула. Уллу эмда шуёх юйюрде ёсгенме – бир къарындаш бла беш эгеч болабыз.

– Математика борчлу халда берилген ЕГЭ-леден бириди. Окъуучу экзаменни, бютюнда бу дерсден, репетиторсуз бераллыкъ тюйюлдю деген оюм жюрюйдю. Ол алай эсе, сабий онбир жылны ичинде школда не ишлегенди деген соруу да чыгъады?

– Аны тюз айтаса. Мектепде иги окъумагъан школчулагъа репетитор да жукъ бералады деп билмейме. Устазла юйретген темала бла кюрешедиле ала да. Бу ишни къолгъа алгъанла жаланда сабийни школда билгенин къайтарып турмай, андан ары да бир кесек къоша, темаланы теренирек ангылата, ЕГЭ-леде берилген сынаулагъа ушагъан ишлени да тамамларгъа борчлудула.

– Устаз кеси школда окъутхан сабийге репетиторлукъ этиу бла байламлы башха-башха оюмла жюрюйдюле. Сизни уа бу жаны бла кёз къарамыгъыз къалайды?

– Аны тюзге санамайма мен да. Кертисин айтханда, окъуучугъа къайсы дерсден да репетиторлукъ этген аны ол предметден мектепде юйретген педагог угъай, башха адам болса иги сунама. Билемисиз, бир классда сабийлени саны кёп болады. Аланы арасында уа билими кючлюрек, къарыусузуракъ болгъаны да бардыла. Иги билгенлери теманы алгъадан окъуна ангылайдыла да, бирсилеге артха къалып къалыргъа тюшеди. Ала темада тюшюналмагъан затларын артда графикге кёре, бизни школда алай къуралгъанды, къошакъ халда бёлюннген заманда келип сорсала уа къууанама, болушлукъ да этеме.

Сора дагъыда школлада ВПР-ле (Битеуроссей къарау ишле) болуучудула. Аланы бардырылгъанларын да игиге санайма, ол ахшы сынамды. Сабийле гитчелей окъуна ЕГЭ-ни къалай берирге тюшюнедиле. Ол алагъа себепликди, ансы чырмау тюйюлдю.

Школчула сагъыш этерге, оюмларгъа да юйренедиле, дагъыда ол билгенлерин унутмазча да иги амалды. ВПР-леде берилген сорууланы магъаналары да терендиле, сейирдиле. Примерлеринден, задачаларындан сора да, айтханымча, окъуучуну эсин айнытхан сынаулары бардыла.

– Бюгюнлюкде окъутууда тюрлениуле терк-терк боладыла. Сёз ючюн, быйыл жангы ФГОС-ла кийирилгендиле, ол жаны бла оюмугъуз а къалайды?

– Заманны излемине кёре школгъа да тюрлениуле керек боладыла. Ала жаланда сабийлени билимлерин терен этиу бла чекленип къалмай, аланы саулукъларына жууаплылыкъ бла да байламлыдыла. Жангычылыкъланы жаратама, нек дегенде ала окъуучуланы интеллект даражаларыны ёсерине бютюнда себеплик этедиле.

– Бюгюнлюкде билим бериу бла байламлы жыйылыулада окъутуудан да бек юйретиуню юсюнден асламыракъ айтылгъанчады. Ол ангыламла школну ишинде ёмюрледен бери да бирге тюйюлмюдюле да?

– Тюздю. Окъутуу да, юйретиу да бирча барыргъа керекдиле. Андан сора да, школ да, юйюр да, биригип, окъуучу билимли, акъыллы болгъаны бла бирге адеплилиги бла да айырмалы болурча эс бурургъа тийишлидиле. Билемисиз, сабий ёсдюрген уллу жууаплылыкъны излейди. Аны бу жашаугъа къабыргъасын жарашдыралырча инсан болууунда биз барыбыз да, башхача айтсакъ, саулай жамауат да борчлубуз.

– Бюгюннгю школну айныуун а неде кёресиз?

– Огъарыда айтханымча, мектеп бла юйюр биригирге тийишлидиле. Мен тамата класслада окъутама. Сора ала, юйге келип, дерслерин кеслери этмей, болушлукъ излеп турмазча юйретеме. Ата-анагъыз ишге барып, сизни хар негизни да жалчыта эселе, сиз да аланы кесигизни жетишимлеригиз бла къууандырыгъыз дейме. Окъуучуланы дерслерин тамамлагъанларына бла къалгъанларына юйде эс бурмасынла, къарамасынла демейме, алай а, сабийле кеслерин неге жууаплы болгъанларын ангыларгъа, аллай затлагъа тюшюнюрге тийишлидиле.

Дагъыда бир затны юсюнден айтырыкъ эдим. Хар ата-ана да бийик билим берирге излейди жашына-къызына. Алай, ол къарыусуз окъуй эсе, аны онунчу классха олтуртуп, эки жылны тас этиуню тюз кёрмейме. Билемисиз, ала колледжлени таууссала, артда кеслери жашауну кёре, ангылайдыла окъуу керек болгъанын бла къалгъанын. Болжалдан алгъа берилиучю ЕГЭ-ле уа алагъа ол жаны бла ахшы амалдыла.

– Бусагъатда жамауат арасында устазны даражасы уа къалайды?

– Энчи кесими юсюмден айтсам, сау болсунла, таныгъанла-билгенле хурмет бередиле. Сабийле, биргеме ишлегенле да алай. Солугъан кезиуюбюзде окъуна школгъа тансыкъ болгъанымы юйде сагъынсам, ала мени бла ойнап, масхара этип кюлюучюдюле.

 Болсада къырал асламыракъ эс бурса эди устазлагъа, школгъа да, ыразы боллукъ эдим. Битеу къарыуунгу, кючюнгю, билиминги ишинге берирча болса эди, жаланда бизге угъай, бирси усталыкълада уруннганлагъа да ол иги эди. Саулай алып къарагъанда, ачыгъын айтсагъ а, устазны даражасы тюрленмегенди дерча уа тюйюлдю.