Дуния барыбызгъа да бирди…

Бу къуралгъан хапарды, алай мында бир-бир жашауда болгъан затла хайырланнгандыла. Артур аскерден къуллукъ этип къайтханында, эм биринчи анасыны эгечи Зайнафны кёрюп, юйюне уа артда барыргъа оноу этди. Зайнаф башха элде жашай эди, сабийлигинде Артур битеу каникулларын аны юйюнде оздургъанды. Экиге айланнган къарындашлары, эгечлери бла шуёхлугъу бир заманда да юзюлмегенди. Ала анга терк-терк письмола жазып, къууандыргъандыла. Билмей тургъанлай, бюгюн ол аланы эшиклерин къакъса, къалай сейир этерле! Зайнаф а, эртте айтыучусуча: «Мени ариуум, мени алтыным, иги тюшюм, жомагъым!» - дер да, къубултур.

Артур, сагъышларына ышара-ышара, остановкада автобусдан тюшдю. Арлакъда, гаражланы къатларына жете баргъанлай, жюреги, къалай эсе да, такъыр болду. Былайда машиналагъа ремонт эте эдиле. Алайгъа жетгенинлей, къайдан эсе да чыкъгъан машина, тюз юсюне келип, Артурну аудурду.«Анам!» - деп къычырыгъы ингирни шошлугъун бузду.

Гараждан жашла да, ол шофёр да Артурну тёгерегине басындыла. Бири: «Кимди бу, къарайма да, таныялмайма», - деди. Экинчиси: «Бизни элден тюйюлдю. Адрахман, машинанга олтур да, былайдан теркирек думп бол. Биз да чачылайыкъ», - деди.

Жашла юйлери таба тебиредиле. Аладан бири Салих а, алгъа кетген кибик этип, артда уа артха къайтып, Артурну хуржунундан телефонун бла бохчасын алды. Артур а алыкъа ёлмей, ынычхай тура эди, башында жараларындан келген къаны жерни къызарта.

Бу къыйынлы жерге бек жууукъ юй Хажимусаныкъы эди. Къартны къулагъына ингирде бир тауушла чалына, жарсытхан эдиле. Ол, орамгъа чыгъып, бир кесек ёрге баргъанлай, гаражла къатында бир ынычхагъан таууш эшитди. Таууш болгъан жанына атлагъанлай, жерге къапланып тургъан жашны эследи. Чапханлай, юйюне жетип: «Келин, «скорыйге» сёлеш! Гаражла къатында биреу ёле турады!» - деп хахай этди. «Скорый» келип, жашны район больницагъа элтеди. Аман хапарны эшитип, Зайнаф да мычымай ары келди, республикалы больницагъа сёлешди.

Андан келген врачла Артурну республикалы больницагъа жетдирирге керекди дегенлеринде, район больницаны врачлары уа жашха кеслери къараргъа сюйгенлерин билдирдиле. «Сизни керекли аппаратурагъыз жокъду», - дедиле алагъа Нальчикде ишлегенле. Даулаш къызадан къыза, жашны халы уа осалдан осал бола бара эди. Ахырында аны республикалы больницагъа элтдиле. Анда уа реанимация бригаданы врачлары, Артургъа къарап: «Кечди», - дедиле.

Зайнаф анга реанимациядан чыкъгъан врачны аллында тобукъланып: «Сен да биреуню сабийисе, ата-ана ёсдюргендиле сени. Артур эгечимден туугъанды. Аскерден келе туруп, тюзюнлей юйюне бармай, алгъа мени кёрюрге умут этгенди.
Жолда ма бу къыйынлыкъ болгъанды. Эгечим бла мен бетден-бетге къалай тюбеширикме энди, не зат айтырма?! Болуш, тилейме, болуш!» - деп жиляды. «Кечигиз, сизни ючюн да жаным бек ауруйду, алай шёндю Артургъа жер башында бир адам да болушаллыкъ тюйюлдю. Кечди. Тюз авария болгъанлай келтирселе эди больницагъа, сау къаллыкъ эди», - деди врач. Зайнаф, ол сёзлени эшитгени бла, жерге аууп кетди. Аны эси аугъанын кёрюп, жууукъла, тенгле чабышдыла, кими суу келтирди, кими дарман берди, алай барысы да Артурдан тюнгюлдюле.

Беш сагъатдан жаш ёлдю. Аны анасы Буслимат, жангыз жашын жерге кёмгенден сора экинчи кюн а анга къайгъы сёз берирге Адрахманны анасы келди. «Болгъан иш энди тюзеллик тюйюлдю, эгечим, - деди ол. - Сени жашынгы орунуна мен ёлсем, къалай иги боллукъ эди, мен къартма. Айтханыма ыразы болмай къыстарыкъ эсенг да, тилей келгенме аллынга…эгечим, мен да анама, сен да анаса. Сен тас этдинг балангы… Мени жашым терсди, алай аны сабийлерин жилятма, тилейме, кеч бизни, тутдурма жашымы. Кеч, эгечим».

Буслимат, сёз айталмай, къоллары, эринлери да къалтырап, кёп  заманны турду. Сора, кесин къолуна алып, къаты айтды: «Эгечим, мен сени ангылайма, кимден да бек ангылайма.Хар бирибиз да болабыз терс. Адрахман да терс эди. Жашым машинаны аллына чыкъмагъанды. Адрахман асыры учуп баргъанындан тохтаялмагъанды, бурулур жеринде бурулалмагъанды. Хо, аны да ангыларчады дейик. Алай Артурну жаралы этгенин кёргенден сора больницагъа нек элтмегенди?Алайдан нек думп болуп кетгенди? Бир малгъун а телефонун да, бохчасын да хуржунундан алып кетгенди, юйюне андан сора ырысхы кирмезлик!Кюйюп барады жюрегим. Мени ким ангылар, ким жапсарыр? Ичиме от салгъандыла сени жашынг бла аны тенглери. Ай юйюнге, малгъа да, жаныуаргъа да ауруйду да жаныбыз, биреуню сабийи ёле тургъанда, аны къалай атып кетгендиле кесин? «Бизни элден тюйюлдю», - дегенди жашладан бири. Башха элден эсе уа, сора адамгъа болушургъа жарамаймыды? Жанынга тиймесин, сюдге берликме. Мен аны хатасындан Артурну жерге кёмгенме».

Буслимат къара киймесе да боллукъ эди: бети, ичинден кюйгенча, къаралып къалгъанды. Ол, арбазына чыкъса, кеси кесине сёлешеди: «Ай, бу арбазда Артурну бир сабийи чапса эди, дау этмез эдим къадарыма. Алай аны тюп болуп кетгенине къалай тёзейим? Бир малгъунну хатасындан! «Бизники, сизники» деген тёре къуруса эди адамланы араларында къалай аламат боллукъ эди.Шёндю уа, башха элден эсенг - «бизники тюйюлдю», дейдиле. Миллетинг, дининг башха эсе уа, бютюнда «бизники» болмайса. Адамланы жанлары къаллай къарангылыкъда турадыла! Харипле, жазыкъла, окъуй, жаза билебиз деп, кеслерин, кертиси бла да, бир зат ангылагъан сунуп къойгъандыла.Жанланы къарангылыкъларын, жахилликлерин ким чачар?..»

Кертиси бла да, биз нек сюебиз кимни да бизге ушамагъан затларын чертирге? Бизни бир бирге ушагъан затларыбыз ушамагъанларыбыздан эсе кёпдюле. Биз барыбыз да адамлабыз. Барыбыз да ауруйбуз. Ёлюмню хорлаяллыкъ арабызда бир инсан да жокъду. Биз сюймекликни сынайбыз. Сабийлерибизни саулукълары ючюн жарсыгъанлай жашайбыз. Биз бир бирге бек ушайбыз... дуния да барыбызгъа да бирди. Бирлигибизни унутмайыкъ, аналаны унутмайыкъ.