Жашау жолу

Хапар

Бюгюн да, хар замандача, акъсакъал танг аласы бла тенг турду, арбазгъа чыкъды, нюрюн тёге тургъан кюннге къарады. Эки къолун анга узатды, жюреги куъууанды. Сора узакъ аламгъа кёз къарамын бурду да, битеу дунияны жаратхан, кёп жылладан бери кюнню жарыгъын анга кёргюзтюп тургъан сыйлы Аллахха баш ура шукур, ыспас этди, махтау берди.

Кюн а келе келди да, эрттегили шуёхуну башын жылы къоллары бла сылады, кёзлерин уппа этди, сора, башха заманладача болмай, нек эсе да бу жол ол анга мудах къарады. Бираздан а, алтын таякъчыгъын аны бетинде къоюп, жолуна тебиреди.

Къарт, къол булгъай, аны узакъгъа ашырды да, юйюне кирип, жерине таянды. «Тауусулгъанчады сени манга жылыуунг, мени алтынчачлы шуёхум. Заман жетипми къалгъан болур кетерге», - дей жарсыды. Сора кёзлерин къысып бираз турду. Ызы бла акъ чорбатха къарады. Жашау жолун эсгере, кёз аллына келтире башлады. Энди аны кёз аллында жаланда олду. Кюн таякъчыгъы уа ары-бери чаба, акъ чорбатны андан да бек жарытады.

Майна, алайда, узакъ тау элде Состар ташладан къаланнган бийик хунала. Чыбыкъ атыма да минип, къургъакъ орамны букъусун кётюре, жортама энишге, ёрге. Эй, ким жеталлыкъ болур мени?

Ызымдан чабып келген узун этек тиширыу а, эки къолун да манга узатып: «Тохта, балам, тохта. Сабыр бол. Жыгъылырса ариуум. Ачытырса кесинги. Ой, сени ёсюп кёрейим, сенден алгъа ёлейим». Анам, мени багъалы анам! Кёз жарыгъым, къыйын кюнюмде таянчагъым. Бюгюн сен къатымда болсанг эди! Энтта да бир къарарча кёзлеринге! Унутмагъанма къол аязларынгы жылыуун, ингир сайын айтыучу белляуларынгы да.

Узакъ жылланы эсгере тургъан къартны кёзлери дагъыда бир ауукъгъа жабылдыла. Акъсакъал бир-эки терен солуду да, жангыдан чорбатха къарады. Кюнню таякъчыгъы уа, биягъы энишге-ёрге чаба, жашау жолуну чапырагъыны жангысын ачды.

Къолларындан да тутуп, аланы да чайкъай-чайкъай, бир эр киши бла тиширыу барадыла. Алларында уа – жашчыкъ. Ол аз-аз чабады да – тохтайды. Ала жетселе уа, къыл-къыл эте кюледи. Дагъыда алгъа тебирейди, сюрюледи.

Ата-ана аны алай этгенине, бир бирлерине къарай, ышарадыла. Алай насыплыдыла, келбетлидиле ол экиси! Ай бла кюн ойнай бетлеринде. Ай, заман а, нек туралмайса жерингде? Къайры ашыгъа болурса? Чабаса, жортаса жел ургъанлай, къайры бараса? Къууаса да,жеталмайса сени. Тохтасанга бир…

Биягъы кюн таякъчыгъы уа, къартны кёз аллы бла ёте, энтта да бир бетни жангыртды. Башха сурат кёргюзтдю. Кенг арбазда уллу той барады. Тюеклерине жан сала, тал чыбыкъ санлы къыз къобуз согъады. Жашла «Асламбийде» хайнукъча буруладыла, жырчы орайданы тартады.

Орта бойлу эр киши уа, бозадан толу гоппанны да алып, алгъыш этеди:

- Келген келин женгил аякълы, бал тилли болсун!

Намыс, адетли болсун аны баргъан жолу!

Мен муну къайда эсе да кёргенме. Ол айтыла тургъан сёзле да эсимдедиле. Ала да белгилидиле манга, ол кенг арбаз да. Къачан болгъан эди ол? Бусагъат эсиме тюшюрейим.

Алай заман къалмагъанды. Жоргъа атча жюрюшюне къоша тебирегенди. Къарт да солууун терк-терк ала башлагъанды. Бу дунияда тауусулгъанды аны ичер сууу, солур хауасы да, узакъ жолгъа, къайтмазлыкъ жолгъа тебирегенин ангылагъанды ол.

Дагъыда сурат кетди да, аны кёз аллына жангысы келди. Аркъаларын юйню къабыргъасына тиреп, ынна бла аппа олтурадыла узун агъач шинтикде.

Къартла бир бирге къарап жылы ышардыла. Кёзлерин бир бирден алмай кёп турдула.

Сен къоюп кетдинг мени узакълагъа. Къайсы дуниялада болурса? Энди мени жолум да арыды. Тапхынчы, хар биринде да излерме сени.

Къарт, бирде кёзлерин ачып, акъ чорбатха къарайды. Бирде уа кёзлерин къысып, терен сагъышлы болады. Тынгылауну узакъдан, теренден келген ауаз бузду.

- Тур, къарт, заман жетди кетерге. Сени сакълайбыз мында.

- Алай теркми? Айтырыгъыммы – айталмадым, этеригими – эталмадым. Къууаныргъа окъуна жетишалмадым.

Нечик къысхады бу дуния! Ангылагъынчы кетерге тюшюп къалады андан.

Алтынчач а, къая чукуйларын ахыр кере къызарта, таула артына ауа тебирегенди. Кёп жылладан бери аны жарыгъын кёрюп тургъан кёзле шош жабыладыла.

Огъесе башха сагъышларымы болур эдиле ахыр заманы жетген къартны?

Мен ары барама. Атам, анам болгъан жерге, сора кёп жылланы таймай къатымда тургъан нёгерим. Ала мени сакълап турадыла – тауусузмазлыкъ дунияда.

Жюреклеге сууукълукъ кийире, къалтырата арбаздагъы парий, башын ёрге кётюрюп, узун созуп, ачы-ачы улуду.

Кечени къарангысын жарытыучу жулдузчукъ, жеринден юзюлюп, аламда жарыкъ ызчыкъ къоя кёз кёрмезге ташайды. Бир адам – бир дуния кёкге ёрледи.