– Сайлагъан усталыгъынг зауукълукъ келтиририн сюе эсенг, аны сагъыш этип сайларгъа керексе, - дейди психолог Таппасханланы Жаннетагъа. Биринчи усталыгъына кёре ол юристди. Москвадагъы финансла-юридический университетни бошагъанды. Анда окъуп бери къайтханында, тюзлюкню ызы бла ишлеген прокурор болургъа сюе эди. Алай, Нальчикге къайтып, ишге кирирге баргъанында, прокурор къуллукъда жашаугъа, болумлагъа кёре ишлерге кереклисин ангылатадыла. Болсада Жаннетагъа болушлукъгъа анасы келеди. Ол къызына бошунлай олтуруп турургъа жарамагъанын ангылатып, жангы усталыкъ алыуну къайгъысын кёрюрге таукеллендиреди.
Жаннета бир кесек сагъыш этип, жаланда зауукълукъ келтирирге сюйген усталыкъны сюйгенин ангылайды.
– Бюгюнлюкде, психолог болуп юч жыл ишлегенден сора, ол кезиуде не сюйгеними ангылап, айтханым манга бек болушханын билеме. Адам улу къаллай мураты болгъанын, не сюйгенин толу сезмесе, алгъа атлаялмайды. Ол бек магъаналы затды. Аны унутмагъыз, – дейди специалист.
Кюнлени биринде Жаннета психология бла байламлы бир профессорну статьясына тюбейди. Бир кесек адвокатны болушлукъчусу болуп ишлеген кезиуюнде анга аманлыкъчыланы психологияларыны юсюнден кёп материал окъургъа тюшген эди. Специалистлени ахыр сёзлерин да анга бек сейир эди окъургъа. Алай адамла бла аманлыкъчыла бир болмагъанларын эсге алсагъ а, къызны алда кёп сейир сакълай эди.
Ол ыз бла билим берген бийик окъуу юйледен ол Москвада Психоанализни институтун сайлайды. Ары Жаннета экзаменлени да жетишимли берип киреди. Бир ненча айдан а ол аны бошарыкъды. Диплом ишини темасына уа ол «Диннге берилгенлени психология энчиликлери» деген теманы сайлап, аны тинтеди. Келир жыл январьда ол аны къоруулаугъа хазырланады.
Психолог бла бу мени биринчи ушагъым болгъаны себепли, бюгюнлюкде быллай тюрлю специалистге жюрюу Нальчикде айныпмыды, аны болушлугъун излегенле кёпмюдюле деген соруула манга бек сейир эдиле.
- Билемисе, мен оюм этгенден, бюгюнлюкде адамла психологга тиш докторгъача уялмай жюрюрге керекдиле. Жашау бек терк тюрленеди, жарсытхан затла да асламдыла. Адамла уа аллай затлагъа бирча тёзалмайдыла. Бирле къулакъларына да алмагъан жангылыкълагъа экинчиле бек жарсыйдыла. Кёп зат аллайланы депрессиягъа окъуна кийиреди. Аны себепли тийишли специалистге барыуну айыпха санамай, жюрек тынчлыкъны юсюнден сагъыш этиуню магъанасы уллуду, – дейди ушакъ нёгерим.
Жаннета психологияда когнитивно-поведенческая терапияны (КПТ) сайлап, ол ызда ишлейди. КПТ бла кюрешгенлени ассоциациясыны да келечисиди. Анга абаданланы, сабийлени да ич дуниялары бла шагъырейлениу, алада болгъан жарсыуланы ачыкълап, болушлукъ бериу бек хычыуунду. Юч жылны ичинде ол 300 адамгъа болушлукъ тапдыргъанды.
– Жаннета, санга келгенлени араларында уа эр кишиле бармыдыла?
- Хау, тиширыуланы бла эр кишилени санлары тенгди дерге окъуна боллукъма. Кёп болмай иги да уллу къуллукъда ишлеген биреу келген эди. Бюгюннгю болумуна да къарамай, сабийликден келген жарсыуу анга тынчлыкъ бермей эди. Юйюрде ала эки къарындаш боладыла.
Ата-ананы эси къачан да ол биринде эди, айтханына кёре. Мынга уа сен эршика, къулакъларынг да уллудула деп, жюрегин къыйнай эдиле. Сора ёсюп, жетишимли болгъанына да къарамай, ма ол гитчелигинде эшитген сёзлери аны бек къыйнагъандыла. Къачан да тенглерини артларында сюелирге сюйгенди. Нек дегенде анасыны «эршика» дегени мыйысына сингип, анга башхалача жашаргъа онг бермей эди.
– Кёп заман алгъанмы эди аны ол сезимден эркин этиу?
– Хау, бир кесек асламыракъ заман керек болгъанды. Жарсыугъа, ата-анала сабийлерин ёсдюрюуде уллу халатла жибередиле. Жарамайды сабийни биреу бла да тенглешдирирге. Ол къаллай эсе да, ма алайлай сюерге керекди. Иги окъугъаны, ариучукъ болгъаны ючюн угъай.
– Биринчи ишчи кюнюнг эсингдемиди?
– Хау, бюгюнча эсимдеди. Пациент келир заман жете келгенде, жюрегим терк-терк ура башлайды. Сагъатха къарап, такъыйкъаланы санай эдим. Болсада билимим жетеригине уа азда ишекли тюйюл эдим. Ол тиширыу бла бир бирибизге къарап олтурабыз. Сора жорукъла бла тийишлиликде ушакъны башлайма. Мында айтылгъан хапар жаланда экибизни арабызда къаллыгъын да ангылатама. Жарсыугъа, ма ол кезиу закон бла тохташдырылырын бек сюеме.
Москвада преподавательлеримден бири бу соруу бла къаты кюрешеди. Андан сора да, хар психолог терапияны ётерге борчлуду. Мен кесим да ётгенме. Эки-юч айдан бир кере бир бирибизни тинтиу тёреге айланып. Ол бек керекди. Психология айный барады. Биз да аны бла бир атламда болургъа керекбиз.
– Кёп болмай сен «Тиширыуланы клубун» да ачханса. Аны юсюнден айтсанг эди.
– Клубну ачханымлы бир ненча ай болады. Аны къурагъанымы баш мураты тиширыуларыбызгъа болушууду. Ары аланы хар бири да къайгъы этдирген соруулары бла келедиле. Тюбешиулерибиз Нальчикни тюрлю-тюрлю кафелеринде ётедиле. Ол жыйылыугъа къатышыргъа сюйген алгъадан жазылыргъа керекди. Нек дегенде жерле алай кёп болмайдыла.
Сора, чай да иче, бир бирлери бла да таныша, ала юйюрлеринде терк-терк тюбеген жарсыуланы юслеринден, сабийлери бла араларында болгъан къаугъаланы, къайын аналары бла байламлы кезиулени да тинтип, сорууларына жууапла аладыла. Башхала эшитирлерин сюймеген жарсыулары болгъанла уа консультациягъа жазылып, офисге келедиле.
Сен ариу, омакъ да болгъанлыкъгъа, жюрек тынчлыгъынг болмаса, чакъмайса, айнымайса, сени бир зат да къууандырмайды. Аны себепли, ич дуниянгы халин игилендирсенг, ол къадар кесинге игиди.
– Жаннета, бюгюнлюкде кёплени жарсытхан затладан бири Интернет бла байламлыды. Былайда эки жарсыуну белгилерге сюеме. Биринчиси, сабийле анда кёп заман ётдюргенлери бла байламлыды. Экинчиси уа, кюн сайын эшитген, кёрген информациябыз кёплени психикаларын бузады. Бу затланы юслеринден не зат айтыргъа боллукъса?
– Бюгюнлюкде мени окъутхан белгили алимле окъуна ма бу сен белгилеген темала бла байламлы бек апчыйдыла. Нек дегенде жашау тюрлене баргъаны бла байламлы, сен сабийни шёндюгюлю технологияладан толусунлай кери этип къоялмайса. Этсенг да, терс боллукъса. Былайда, мен ангылагъандан, жаланда сагъат марданы тохташдырыу керекди. Дагъыда сабий бла сёлеширге, ангылатыргъа борчлудула ата-анала.
Абаданланы юслеринден айтханда уа, ала жаланда осал информацияладан угъай да, ариу суратладан, видеоладан да депрессиягъа кетерге боладыла. Нек? Аллай халны баш сылтауу адам улу бир кезиуде айныргъа, ёсерге сюймей тохтаудады. Сора, Интернетге кирип, биреуню кесинден иги жашагъанын кёрсе, тыш къыралда солугъанын кёрсе, жашаудан тюнгюлюп къалады. Ауруу да андан чыгъады.
Сёз ючюн, шёндю манга бир тиширыу жюрюйдю. Сау кюнюн Интернетде ётдюреди, ариу, бай жашау бла байламлы суратлагъа бла роликлеге къарап. «Мен кесими мутхуз жашауума къайтыргъа сюймейме. Нальчикни орамларына чыкъсам, кёлюм аман этеди», – дейди ол. Айтылгъан зат бош сёзле тюйюлдюле, аны хали кертиси бла да алайды шёндю. Алай Нальчикден тышына кетип, ариу жашаугъа батар ючюн а, сен не этгенсе деп соргъанымда, ол: «Не этерге керекме мен а?» – деп жууаплайды.
Ушагъыбызны кезиуюнде ачыкъланнганнга кёре, ол суратланы салгъан адамны клиентим ёлтюрюге сюйгенин букъдурмай айтады. Болсада таныгъан а этмейди... Аны айтханым, шёндю Интернет кёпледе тюрлю-тюрлю аурууланы къозгъайды. Аланы барысына жууапла тапхан тынч тюйюлдю. Алай психолог усталыкъны сайлагъан эсенг, ол сени борчунг болгъанын унутмазгъа тийишлиди.
