«Аналыкъгъа хазырланнган тиширыулагъа алгъын энчи къайгъыргъандыла»

Заманнга кёре адамла, аланы жашаулары да тюрленедиле. Онтогъузунчу, жыйырманчы ёмюрледе ауурлугъу болгъан тиширыу кесин къалай жюрютгенини юсюнден биз Хасания элде хурметли ынна Бёзюланы Акули бла ушакъ этгенбиз.

- Сиз билген заманлада сабий сакълагъан тиширыу кесин къалай жюрютгенди?

- Алгъын заманлада ауурлугъу болгъан тиширыугъа уллу эс буруп тургъандыла. Бегирек да эрини жанындан жууукълары, къайынлары. Кесин жюрютгени, халкъ медицинаны амалларын хайырланыуу, юй жумушлагъа къарауу да къарынында сабий айныгъан тогъуз айны аурумай, апчымай жюрюрге, къууанч бла къутулургъа бурулуп болгъандыла. Не къадар кёп къымылдап турса, ол къадар игиге саналгъанды.

Тиширыуну ауурлугъу болгъанын ал кезиуде жаланда аны бек къаршы адамлары билгендиле, къайынлары билселе уа, бек къууаннгандыла. Ол кезиуюнде тиширыу, къоншуларындан бла абадан эр кишиледен да уялып, намыс эте, кесин ташаракъ тутханды. Ауурлугъу болгъаны билинмезча, тыш адамланы да аман кёзлери тиймезча, ала эркин кийим кийгендиле.

Аны ол кезиуде ашы, кесин жюрютгени да юйюрню башха адамларындача болгъандыла. Алай бирсиле, бегирек да къайын анасы, башха келинлеринден аны не ашаргъа сюйгенин сордуруп билгендиле. Аны айтханын, кюсеген затын табаргъа кюрешгендиле, кёгетле,жемишле келтиргендиле. Ол кезиуюнде тиширыу сюйгенин ашамаса, кем, къыяулу сабий табаргъа боллукъду деп къоркъгъандыла.

Къалай-алай болса да, бир къауум ашарыкъланы уа ашаргъа эркин этмегендиле, ол санда соханны бла сарымсахны да. Аланы тууарыкъ сабийни саулугъуна хатасы жетерик ашарыкълагъа санагъандыла. Сёз ючюн, къоян эт (сабий къоркъакъ болмазча), къанатлыны этин  (сабий заманында сёлешмей къыйналмазча), дагъыда башхалары. Эр киши ашаучу хантланы да ашаргъа бермегендиле: жауурун къалакъны, жиликни, баш сюекни.

-Жюреги къыйналса да жарай болмаз эди?

-Тиширыуну аллай кезиуюнде кёпчюлюкге кёрюнюрге, къайгъы сёзге барыргъа да жарамагъанды. Аны къатында урушургъа, тюйюшюрге, уллу неда хыны сёлеширге да эркин этмегендиле. Эшикге да кесин угъай, нёгери бла жибергендиле. Анга къоркъургъа жарамагъанын да ангылатып тургъандыла.

Адет-тёре хазнабызгъа къарасакъ, тиширыуну ол кезиуюнде жюрютюлген ырысла да кёпдюле. Сёз ючюн, анга жюн тёбени юсю бла атларгъа жарамагъанды, тууарыкъ сабий къылыкъсыз болмазча, ауругъан неда бир чуруму болгъан адамгъа кюлюрге жарамагъанды - тууарыкъ сабийде ол зат къайтарылыргъа боллукъ эди. Аллай тиширыуну къатында бир тюрлю аурууну юсюнден да айтмагъандыла, къагъанакъ ол ауруулу болур деп къоркъгъандыла. Анасы жана тургъан отха къараса, баласы тамгъалы болуп тууарыкъ суннгандыла. Бек сеийири уа, ауурлугъу болгъан келин, аш ашай тургъан заманында, къайын анасына кёрюнюрге жарамагъанды.Ол затлагъа алгъын бек сакъ болгъандыла, уллу эс да бургъандыла.