Витамин - ол оюн тюйюлдю

Жаз башында авитаминоздан барыбыз да къыйналабыз. Не  жемишде къайсы витамин болгъанын Нальчик шахарны биринчи поликлиникасыны терапевти Гыжгыланы Разият айтады:

- Саулукъ сакълауда, белгилисича, азыкъны тюз ашауну магъанасы бек уллуду. Аны бла бирге айтылады витаминлени къалай хайырланыргъа керек болгъаны. Бютюнда жаз айлада уа ол бахча, терек кёгетле бла байламлыды. Тахта кёгетлени, сёз ючюн, къууургъандан эсе, биширген игиди. Алада адамгъа бек керекли С витамин барды. Картофну неда башханы тыш къабугъун артмай биширирге тийишлиди. Кесин да кастрюльдагъы сууукъ суугъа салсанг, аны С витамини арталлыда жокъ болады. Аны себепли тахта кёгетни (картоф, быхы, чюгюндюр эм башхала) тыш къабугъу бла кастрюльда къайнап башлагъан исси суугъа атып биширирге керекди.

Картофну къабугъундан артып, бир ауукъ заманны сууукъ сууда тутаргъа сюйгенле да тюбейдиле. Аллай картофну ашагъаннга аны арталлыда файдасы жокъду.

Сёз ючюн, хобустаны алайыкъ. Чий хобустадан шорпа этгенде, аны отдан алгъандан сора ашап таууссанг игиди. Ол бишгенден сора бир юч сагъат турса, андагъы С витаминден отуз проценти, алты сагъатдан сора уа - жаланда он проценти къалады. Къууурулгъандан сора уа аны магъанасы  болмайды.
Бек керекли С витаминни юсюнден айтхан заманда, лёкъуну да эсгерирге тийишлиди. Къатхан (къурутулгъан) лёкъудан этилген чайда адамгъа керекли бек иги витаминле бардыла. Аны уа ма былай хазырларгъа керекди: бир уллу къашыкъ бла бир лёкъугъа бир стакан къайнагъан суу къуядыла. Аллай марда бла термосну толтуруп, башын жабып, он - онеки сагъатны тутаргъа керекди  (аны ингирде этсе игиди). Сора аллай чайны бир стаканын ичген С витаминни биркюнлюк мардасын хайырланады. 

Адамны чархында С витамин жетмесе, ол къыйын ауруугъа келтиреди. Ол витамин адамны нерваларыны, баууруну, богъурдакъ безини (зобуну) тап ишлеуюне да бек  керекди. Алайды да, къайсы кёгетледе кёбюрекди С витамин?  Бек кёбю уа аны лёкъудады (къатханында, жангысында да), болгар татлы чибижиде (къызылында, жашилинде да),  петрушкада, гедигинде, къара дугъумда. Аладан сора тюрсюнлю (цветная) хобустада, акъ хобустада, апельсинде, маракода, лимонда, мыстыкъулакъда (щавель), тукъузгюде (рябина), сарымсахда. Жашил сохан, жашил къудору (горошек), бауур, чум, наныкъ, жюзюм, балли, ишхилди, помидор, хууан, банан, хурма, кертме, алма эм башха кёгетле файдалыдыла.

Адам чархына керекли витаминлени хайырланмаса, ол мыккыл болады, кёзю-башы тёгерек айланып, ауруйду. Бютюнда С витамин жетмегенлени уа тишлери къымылдап, тюшюп башлайдыла. Аны себепли башында айтылгъан кёгетлени заманында хайырланыгъыз.