Жууукълукъну, тенгликни, шуёхлукъну юзмезге юйретген ай

Быйыл Рамазан ай апрельни ал кюнлеринде башланырыкъды. Болсада республиканы Муслийманларыны дин управлениясында раис-иймамлары кенгешип, аны энтта шарт тохташдырлыкъдыла. Бу сыйлы айда муслийманла кеслерин къалай жюрютюрге кереклисини, ораза кимге тийишли болгъаныны эмда аны тутханла къаллай сууаплыкъ аллыкъларыны юслеринден «Мамырлыкъ» жандауурлукъ фондну башчысы Ахматланы Назир хажи бла ушакъ этгенбиз.

- Назир хажи, Рамазан жылны ичинде бек сыйлы айгъа нек саналады?

- Мухаммад файгъамбар, Аллахны саламы анга болсун, былай айтханды: Рамазанда битеу кёклени эшиклери ачыладыла. Жаннетни эшиклеринден бири Райянды. Ораза тутханла андан кирликдиле, барыбызгъа да Аллах аны насып этсин. Аны бла бирге уа жаханим жабылады. Адам улуну ызындан болуп, тынчлыкъ бермеген шайтан бугъоулагъа тагъылады.

Къуран файгъамбаргъа Рамазан айда берилип башлагъанды, ол да аны сыйлылыгъыны белгисиди. Файгъамбар былай айтханды: адам хар жумушну да кеси ючюн этеди: намазны, хажиликни, закятны да. Жаланда оразаны муслийманла Аллах ючюн тутадыла. Аны сууплыгъын адамгъа къайтаргъанда, саугъаланы ёлчемсиз берирме, дегенди бизни Жаратхан.

Жерни, аламны шёндюгю илму амалланы болушлукълары бла ёнчелерге, деменгилиликлерин ангыларгъа онгубуз барды: башха аламгъа быллай бир жылны учарыкъса, ол неда бу планетаны кенглиги быллай бирди деп. Алай Уллу Аллах ораза тутхан адамгъа ёлчемсиз сууаплыкъ берирме дейди. Ийманы болгъан аны юсюнден сагъыш этер.  

- Айны ичинде муслийманла кеслерин къалай жюрютюрге тийишлидиле?

- Файгъамбар былай дегенди: Аллахны фарызларын толтуруп, бу айда кесин ашдан-суудан тыйса, кечеледе намаз этсе (тарауих намазны), мени сюннетимден болур. Аллах ючюн деп, кече-кюн да тилек этген, Къуран окъугъан, тобагъа къайтхан муслийман гюняхладан тазаланыр – анасындан туугъан сабийча.

- Ораза кимге борчду?

- Ол белгилиди: акъылбалыкъ болгъан, саулукълары жетген муслийманлагъа. Мен а адамланы юч къауумгъа юлеширге сюеме. Биринчилери Аллах ючюн оразаларын тутаргъа сюйюп, бу  борчларын толтургъанладыла. Саулукълары жетишмей, жамауатдан, дин къарындашларындан айырылып къалгъанларына жарсыгъанла да бардыла. Манга телефон аллайла кёп сёлешедиле, не этейим, дыгаласма, ёмюрюм тута келип, энди уа къалай къояым дегенле. Алай ауругъан кесине артыкълыкъ жетдирирге эркин тюйюлдю. Аллах хар адамны халин кёреди. Кезиулю ауруу эсе, артда кюню-кюню бла тёленир. Алай хронический аурууладан къыйнала эсе уа, дин идара тохташдыргъан ахчаны тёлеп къоярыкъды айны аягъында.

Ючюнчюлери уа ауругъан да этмейдиле, Аллахха ийнанама деп да айтадыла, алай аны жорукъларын а толтурмайдыла. Хар адамны ишин, ниетин къыяма кюн Уллу Аллах кеси сюзерикди. Ораза – Аллахны аллында борчду. Алай анга ийнанмагъанла кеслерине базына болурла. Ала шайтанны жолундадыла, Аллах бизни бу къауумладан сакъласын.

- Кюнню узуну ашамай, суу ичмей турсам, башха жукъ керекмейди деп суннганла бардыла…

-  Ала жангылгъан этедиле. Файгъамбар, Аллахны саламы анга болсун, адамны хар саны да ораза тутаргъа керекди, дегенди. Ол не магъанада айтылады. Кесибизни ашдан-суудан тыйгъанча, къулакъларыбызны аман хапарладан, ауузубузну керексиз ушакъладан, биреуленни сёзюн этгенден сакъларгъа борчлубуз. Къолубуз бла адамгъа заран жетдирмезге, аякъларыбыз Аллах сюйген жерлеге барыргъа тийишлиди.

Файгъамбар Аллах бизден къуру ач, суусап болгъанны излемейди, мыйыбыз, саныбыз, акъылыбыз бла да анга къуллукъ этиуню сакълайды, дегенди. Ма ол заманда тийишли болурбуз ёлчемсиз саугъалагъа.

- Назир хажи, бирле къарангыгъа, жулдуз чыкъгъынчыгъа дери аууз ачмай турадыла. Ол тюзмюдю?

- Оразаны заманында жабаргъа эмда ачаргъа борчлубуз. Эрттен намазгъа азан айтылгъынчы ниет этип, тишлерибизни жуууп, хазыр болургъа керекбиз. Файгъамбардан сараш (арапча анга сухур дейдиле) не замандады деп соргъандыла. Ол а эрттен намазгъа 50 аят чакълы бир къалса, дегенди. Адам Сыйлы Къурандан 50 аятны 10-15 минутха окъуп чыгъарыкъды. Шёндю намазны графиклери бардыла, кюн не заман чыкъгъанын санар кереклиси жокъду. Графиклеге таянып, сарашны заманында бошаргъа керекди.

Эрттенликде къопмасам да, ач болмайма дегенле бардыла. Алай бизни Жаратхан сарашха тургъанны, бу кезиуде сауут тауушну окъуна бек сюеди. Бир хурма, финик къабып, айран уртлап къойсакъ да тамамды.     

Жулдуз чыкъгъынчы аууз ачмайма дегенле да бардыла. Алай ала жангылгъан этедиле. Ашхам намазны азаныны биринчи сёзлери айтылгъанлай, аууз ачаргъа тийишлиди. Ашхамны ууахтысы киргенден сора оразаны тутхан шайтаннга къуллукъ этеди.  

- Оразада халкъ ата-ана юйге жыйылыргъа кюрешедиле. Бу айны жууукълукъну къатыландыргъан магъанасы да болур?

- Жууукълукъну, тенгликни, шуёхлукъну юзмезге, къуру бир миллетни угъай, саулай муслийман жамауатны бирикдирирге себеплик этеди бу ай. Ахыр жыллада къарап турама да, таулу, къабартылы, осетинли, чеченли, башха миллет деп айырылыу жокъду. Адамла бирге жыйылып, аууз ачадыла, бир бирге къонакъгъа барадыла. Бу кезиуде къонакъбайлыкъны уа саугъасы бек уллуду: ненча адамгъа аууз ачдырсанг, анча кюнню ораза тутханча сууаплыкъ жазыллыкъды.

- Мени бир шарт жарсытады. Бюгюнлюкде хар бирибиз да ишге жюрюйбюз, алай коллективле уа башха-башхадыла. Кеслерин муслийманнга санай эселе да, бирлери тутадыла ораза, башхалары уа бу айгъа хурмет этмей, кюндюз ауузланып, лакъырда, сауут таууш этип турадыла…

- Рамазан башланнганын, ол борч болгъанын эшитмей тура болмазла ол сен айтханла. Билмей эселе уа, ариу халда ангылатыргъа керекди Рамазан айны магъанасын, жорукъларын. Ийнанмай, ала жомакъладыла деп тургъанла бла уа даулашыр кереклиси жокъду. Ол шёндю кюлюмсюрей эсе, артда уа къаллай жууап тутарыгъын кеси кёрюр.

Къуранны сураларындан биринде былай айтылады: «Ийнанмагъанла хыликкя этедиле ийманлары болгъанланы. Алай артда, ахыратха жыйылгъанда, жюреклеринде ийманлары болгъанла ариу, бийик жерледе олтуруп, алагъа кюлюрле». Бюгюнлюкде адам базыныргъа, батыр болургъа эркинди. Алай ажал къачан жетеригин бирибиз да билмейбиз. Ол сен айтхан къауумла бу затланы эслеринде тутсала, кеслерине хайыр болур.

- Оразама деп, кесин ишден аяп тургъан а тюзмюдю?

- Ач-суусап да болуп, ауур ишле этерге саулугъу жетмегенле да болурла. Алай хайт дегенле, къарыулары болгъанла кеслерин аягъанларын да кёребиз. Неда тютюн, башха керексиз затланы ичип, ораза тутханлагъа да къарамай, жамауатны аллында аш-суу жайып, хахай этип, кюлюп, ойнап тургъанла да бардыла. Ол, динни айтмай къойсакъ да, адепсизликди. Миллетде намыс жюрюмесе уа, аны келир кюню жокъду. Халкъны, таматаланы алларында тютюн ичгенле, аман сёзле айтханда бир заманда да болмагъандыла бизни миллетде. Жарсыугъа, бу затла шёндю тас бола баргъаннга ушайдыла.